Androgeny – grupa hormonów płciowych o budowie sterydowej o działaniu maskulinizującym fizjologicznie występujące u mężczyzn, jak i w małych stężeniach u kobiet.
Wytwarzanie w organizmie
U mężczyzn androgeny produkowane są przez:
- komórki Leydiga (śródmiąższowe) znajdujące się w męskich gonadach czyli jądrach
- część siatkowatą i pasmowatą kory nadnerczy
U kobiet androgeny wytwarzane są przez:
- jajniki
- część siatkowatą i pasmowatą kory nadnerczy
Sposób wytwarzania
Pierwotnym materiałem do syntezy androgenów jest cholesterol. Jest on wstępnie syntetyzowany z glukozy i kwasów tłuszczowych lub pobierany z dostarczanych drogą krwi cząsteczek lipoprotein LDL.
Produkcja androgenów pozostaje pod kontrolą hormonu tropowego wytwarzanego przez przedni płat przysadki mózgowej lutropiny (LH, hormon luteinizujący). Między wydzielaniem lutropiny a wydzielaniem androgenów zachodzi ujemne sprzężenie zwrotne. Z kolei wydzielanie lutropiny zależy od wydzielanego przez podwzgórze hormonu uwalniającego GnRH czyli gonadoliberyny.
Podział
Do androgenów wytwarzanych w jądrach należą:
Do androgenów wytwarzanych w jajnikach należą:
- 5α-dihydrotestosteron
Do androgenów wytwarzanych w korze nadnerczy należą:
- dehydroepiandrosteron (DHEA) → androstendion → testosteron
Znaczenie
Fizjologiczne działanie androgenów:
- kształtowanie się męskich narządów płciowych w życiu płodowym
- wykształcanie się wtórnych cech płciowych (budowa ciała, głos, typ owłosienia itp.)
- wpływ na spermatogenezę
- wpływ anaboliczny (zwiększenie masy mięśniowej itp.)
Nadmiar androgenów u kobiet powoduje szereg zaburzeń, między innymi wykształcanie się męskiej budowy ciała (maskulinizacja), męskiego typu owłosienia (wirylizacja), a także zaburzenia płodności, trądzik, łojotok, łysienie typu męskiego.
