Ernst Jünger

Ernst Jünger

Data i miejsce urodzenia	29 marca 1895 Heidelberg
Data i miejsce śmierci	17 lutego 1998 Riedlingen
Narodowość	niemiecka
Język	niemiecki
Dziedzina sztuki	powieść, dziennik
Ważne dzieła
In Stahlgewittern Na marmurowych skałach Promieniowania Gläserne Bienen
Odznaczenia
Strona internetowa

Ernst Jünger (ur. 29 marca 1895 w Heidelbergu, zm. 17 lutego 1998 w Riedlingen) – niemiecki pisarz.

Życiorys

Ernst Jünger był niemieckim nacjonalistą, ale nacjonalizm pojmował na własny sposób. Podczas pierwszej wojny światowej jako żołnierz był wielokrotnie ranny i wyróżniany najważniejszymi odznaczeniami II Rzeszy, w czasie drugiej – już jako oficer – przebywał głównie w Paryżu. Jünger zachowywał dystans zarówno do NSDAP, do której nigdy nie przystąpił, jak i do osoby Hitlera. Powieść Jüngera Na marmurowych skałach postrzega się jako metaforyczną krytykę nazizmu.

Jünger przeprowadzał na sobie eksperymenty z wieloma narkotykami – m.in. jako jeden z pierwszych opisywał doświadczenia z LSD (znał się z jego odkrywcą, Albertem Hofmannem). Podróże pod wpływem psychodelików zainspirowały go do napisania Drogen und Rausch (Przybliżenia. Narkotyki i upojenie). Pisarz zajmuje się w niej filozoficznym aspektem odurzenia, ksiązka stanowi studium ludzkich transgresji i środków, za pomocą których ludzie przekraczali granice rzeczywistości. Ponadto pasją, która pochłaniała go przez całe życie, było zbieranie owadów.

Urodził się jako pierwsze dziecko aptekarza. W czasie jego dzieciństwa rodzina przenosiła się kilkakrotnie, między innymi do Hanoweru, gdzie Ernst uczęszczał do gimnazjum. Jako 18-latek pod wpływem książek opisujących przygody europejskich kolonizatorów w Afryce, zgłosił się do służby w Legii Cudzoziemskiej. Szybko jednak powrócił do Niemiec na skutek interwencji swojego ojca.

W 1914, po wybuchu wojny, zgłosił się na ochotnika do armii. W listopadzie 1915 został skierowany na front do Szampanii. Służył na froncie zachodnim, głównie we Francji. W ciągu kolejnych czterech lat czternastokrotnie był ranny, został odznaczony między innymi Krzyżem Żelaznym I klasy oraz Orderem Pour le Mérite – jako jeden z ostatnich. Był ostatnim żyjącym kawalerem tego orderu. Zakończył wojnę jako dowódca kompanii szturmowej w stopniu porucznika.

Po wojnie wydał swoje okopowe wspomnienia, które zostały entuzjastycznie przyjęte przez prawicową prasę. W 1923 zawiesił karierę w wojsku. Zajął się studiami – zoologią i filozofią – których jednak nie ukończył. Zwrócił się ku pracy pisarskiej i dziennikarskiej. Po przejęciu władzy przez nazistów odrzucił ich propozycje zajęcia miejsca w Reichstagu oraz członkostwa w tzw. akademii poetów (Dichterakademie). Pociągnęło to za sobą różne nieprzyjemności, m.in. przeszukanie mieszkania przez Gestapo.

W 1939 wydał powieść Na marmurowych skałach, która zapoczątkowała serię powieści fantastycznych w jego twórczości. Kolejne były: Heliopolis (1949), Szklane pszczoły (1957), Eumeswil (1977) oraz Problem Aladyna (1983). W Szklanych pszczołach Jünger poddał konserwatywnej krytyce rozwój techniczny – przeciwstawiał technikę naturze oraz zwrócił uwagę na zagrożenia ze strony postępu technicznego, a także na potrzebę przeciwdziałania im.

Po wybuchu wojny Jünger jako oficer Wehrmachtu został skierowany do stolicy okupowanej Francji, gdzie zajmował się cenzurą listów. W tym okresie nawiązał stały kontakt z przedstawicielami paryskich elit kulturalnych pozostałych po klęsce 1940 we Francji. Spotkał się m.in. z Jean-Paulem Sartrem i Picassem. Jego syn Ernst poległ 29 listopada 1944 na froncie włoskim.

Po ostatecznej klęsce III Rzeszy pisarz nie zgodził się na wypełnienie denazyfikacyjnego kwestionariusza i otrzymał zakaz publikacji w brytyjskiej strefie okupacyjnej, który został uchylony w 1949. Wtedy mieszkał już w Wiflingen w Badenii-Wirtembergii. W dalszych latach swojego życia wciąż podróżował, brał udział w spotkaniach upamiętniających ofiary wojen, wydawał kolejne książki. Otrzymał wiele nagród literackich oraz niemieckich odznaczeń, w tym Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.

Najważniejsze dzieła

• In Stahlgewittern, 1920 – opublikowane w Polsce pt. Książę piechoty. (W nawałnicy żelaza) przełożone i opatrzone wstępem przez J. Gaładyka, wyd. I Warszawa 1935, wyd. II Warszawa 1938; ponadto op. pt. W stalowych burzach w przekładzie i z posłowiem Wojciecha Kunickiego, wyd. I Warszawa 1999
• Das abenteuerliche Herz. Aufzeichnungen bei Tag und Nacht, 1929
• Der Arbeiter. Herrschaft und Gestalt, 1932 (wyd. pol. Robotnik: panowanie i forma bytu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, przekł. Wojciech Kunicki)
• Das abenteuerliche Herz. Figuren und Capricios, 1938 (wyd. pol. Awanturnicze serce: figury i capriccia, Czytelnik, Warszawa 1999, przeł. Wojciech Kunicki)
• Auf den Marmorklippen, 1939 (wyd. pol. Na marmurowych skałach, Czytelnik, Warszawa 1997, przeł. Wojciech Kunicki)
• Der Friede. Ein Wort an die Jugend Europas und an die Jugend der Welt, 1945
• Heliopolis. Rückblick auf eine Stadt, 1949
• Strahlungen, 1949
• Der gordische Knoten, 1953 (wyd. pol. Węzeł gordyjski: eseistyka lat pięćdziesiątych, Arkana, Kraków 2013, przekł. Wojciech Kunicki)
• Gläserne Bienen, 1957 (wyd. pol. Szklane pszczoły, Korporacja Ha!art, Warszawa 2017, tłum. Lech Czyżewski)
• Annäherungen. Drogen und Rausch, 1970 (wyd. pol. Przybliżenia. Narkotyki i upojenie, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa 2013, tłum. Wojciech Kunicki)
• Eumeswil, 1977 (wyd. pol. Eumeswil, Korporacja Ha!art, Warszawa 2018, tłum. Wojciech Kunicki)
• Eine gefährliche Begegnung, 1985 (wyd. pol. Niebezpieczne spotkanie, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1998, tłum. Barbara Tarnas)
• Dzienniki z okresu II wojny wydane w Polsce jako Promieniowania, tom 1, tłum. Sławomir Błaut. Opracowanie, przypisy i posłowie Wojciech Kunicki:
  • Pierwszy dziennik paryski (Das erste Pariser Tagebuch) 18 II 1941 – 23 X 1942
  • Zapiski kaukaskie (Kaukasische Aufzeichnungen) 24 X 1942 – 17 II 1943
  • Drugi dziennik paryski (Das zweite Pariser Tagebuch) 19 II 1943 – 13 VIII 1944

Prace o autorze i recenzje książek

• Wojciech Kunicki, Krzysztof Polechoński, Ernst Jünger w publicystyce i literaturze polskiej lat 1930–1998. Studium recepcyjne, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000
  • Bibliografia
  • Antologia tekstów
• Wojciech Kunicki, Rewolucja i regres: radykalizm wczesnej twórczości Ernsta Jüngera, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995
• Bernadeta Prandzioch, Ernst Jünger. Nihilizm, nicość, nadzieja, „FA-art”, 1–2/2014
• Bernadeta Prandzioch, Jüngerowska augmented reality, „Popmoderna”, 17.02.2014
• Bernadeta Prandzioch, Niebezpieczna perfekcja, „Miesięcznik Znak”, 03/2018
• Jędrzej Krystek, Anarcha jako dekolonizator – na antypodach Jüngerowskiej geopolityki, [w:] Dekolonizacja Collegium Maius. Interpretacje i reinterpretacje wystroju dawnej siedziby pruskiej Komisji Kolonizacyjnej, red. M. Wedemann, A. Białek, J. Warchoł, Poznań 2020.
• Jędrzej Krystek, Wytwarzanie sobowtóra. Sturm Ernsta Jüngera wobec Piaskuna E.T.A. Hoffmanna, [w:] Romantyczna fantastyka. III Sympozjum im. Zofii Trojanowiczowej, red. W. Hamerski, Z. Przychodniak, Poznań 2022, ss. 159–183.

Linki zewnętrzne

• Biografia z portretem (en). juenger.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].