Gaslighting – forma psychologicznej manipulacji, w której osoba lub grupa osób umyślnie tworzy w osądzie ofiary wątpliwości wobec własnej pamięci czy percepcji, często wywołując u niej dysonans poznawczy i inne stany, takie jak niskie poczucie własnej wartości.
Za pomocą zaprzeczania, kłamania, wprowadzania w błąd, sprzeczności i dezinformacji gaslighter próbuje zdestabilizować psychicznie ofiarę i podważyć jej przekonania. Służy temu szeroki wachlarz zachowań: od zaprzeczenia przez sprawcę, że doszło do poprzednich nadużyć, aż po inscenizację dziwnych wydarzeń przez sprawcę z zamiarem dezorientacji ofiary.
Pochodzenie terminu
Termin powstał po premierze amerykańskiego dramatu psychologicznego z 1944 roku Gaslight (w Polsce znany jako Gasnący płomień), w którym główny bohater próbuje roztoczyć nad niedawno poślubioną żoną kontrolę poprzez wmawianie jej czynów i stanów, które są sprzeczne z rzeczywistością. Aby zatrzeć ślady swoich występków, a następnie obwinić o nie żonę bohater filmu podaje w wątpliwość pamięć, percepcję i stan psychiczny żony, co doprowadza ją na krawędź szaleństwa.
Wbrew wyjaśnieniom powtarzanym w popularnej literaturze i artykułach, w filmie Gaslight nie ma wątku manipulowania przez bohatera światłem domowych lamp gazowych (gaszenia, zapalania itp.) przy jednoczesnym wmawianiu żonie, ze widzi ona co innego. Manipulacja i kłamstwa przedstawione w filmie dotyczą innych spraw (znikania przedmiotów, wmawiania nerwicy itd.), ale nie świateł z lamp. Światła lamp domowych przygasają, gdy bohater potajemnie korzysta z dodatkowego oświetlenia w innej części domu, w czasie gdy nie powinno go tam być. Oprócz tego wątku, tytuł Gaslight (światło lamp gazowych) jednak nawiązuje do pojawiających się przez cały film w różnych scenach świateł lamp gazowych (na ulicy, w pomieszczeniach, w domu), charakterystycznych dla epoki wiktoriańskiej i tworzących atmosferę filmu.