| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C27H44O3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
416,64 g/mol |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
białe lub prawie białe kryształy |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria C |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kalcytriol (łac. Calcitriolum; 1,25-dihydroksycholekalcyferol, 1,25(OH)2D3) – organiczny związek chemiczny, aktywna forma witaminy D3; powstaje przez hydroksylację witaminy D3 w pozycji 25 w wątrobie przez hydroksylazę 25-hydroksykalcyferolu i w pozycji 1 w nerkach (witamina D może być również hydroksylowana w pozycjach 24 i 25, ale taka forma jest mniej aktywna).
Kalcytriol jest hormonem zwierzęcym kontrolującym gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Powoduje zwiększenie absorpcji wapnia i fosforanów w układzie pokarmowym, zwiększenie ich absorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych, a jednocześnie hamuje wydzielanie parathormonu (PTH). Wzmaga resorpcję kości (co przyspiesza ich przebudowę). Jest powszechnie stosowany w leczeniu hipokalcemii i osteoporozy. Okres półtrwania kalcytriolu wynosi 15 h.
Biosynteza
1,25-dihydroksycholekalcyferol powstaje w nerkach wskutek 1-α-hydroksylacji 25-OH-D3. 1-α-hydroksylacja jest zwiększana poprzez aktywność PTH. Jest najbardziej aktywny biologicznie spośród metabolitów witaminy D.
Syntezę 1,25(OH)2D3 pobudza PTH, hipofosfatemia i hipokalcemia, natomiast hamuje: hiperfosfatemia, hiperkalcemia oraz niedobór PTH.
Zmniejszenie syntezy kalcytriolu może wskazywać na niedoczynność przytarczyc; zwiększenie (skutkujące hiperkalcemią i hiperfosfatemią) – m.in. na nadmierną podaż witaminy D z pokarmem lub nadmierną produkcję przez ziarniniaki.
Diagnostyka
Poziom kalcytriolu oznacza się w celach diagnostycznych w chorobach kości (krzywica, osteopenia) oraz w różnicowaniu hiperkalcemii. Wraz z oznaczeniem 25-OH-D3 jest najlepszym wskaźnikiem stanu gospodarki witaminy D.
W zależności od metody oznaczenia oraz norm laboratoryjnych wartości prawidłowe zawierają się w granicach 50-150 pmol/l (20-60 pg/ml).
Działanie
1,25-dihydroksycholekalcyferol jest jednym z elementów układu regulującego prawidłowe stężenie wapnia w osoczu. Uczestniczy w procesach mineralizacji kości, zjawiskach odpornościowych oraz różnicowaniu komórek.
Wykazuje bezpośrednie działanie hamujące na wydzielanie PTH przez przytarczyce oraz uwrażliwia je na działanie hamujące wapnia.
Kalcytriol w obecności PTH nasila osteolizę kości. W jelitach, również w obecności PTH, zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu. Podobny wpływ na wchłanianie wapnia i fosforanów wywołuje w nerkach.
Niedobór kalcytriolu (i wywoływana przez to hipokalcemia) pojawiający się wcześnie w przebiegu przewlekłej choroby nerek gra istotną rolę w rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc.
Zobacz też
Bibliografia
- Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. Pod redakcją prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika. Wyd. I. T. I. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, s. 1083, 1086–7. ISBN 83-7430-031-0. (pol.).
- Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. Pod redakcją prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika. Wyd. I. T. II. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2006, s. 1270. ISBN 83-7430-069-8. (pol.).
