Kompleksowy zespół bólu regionalnego

Zespół CRPS prawej kończyny górnej.

Zespół CRPS lewej kończyny górnej.

Zespół CRPS lewej kończyny dolnej.

Obraz RTG nadgarstka i ręki w zespole CRPS kończyny górnej. Widoczny zrost po przebytym złamaniu części dalszej kości promieniowej, przebyte złamanie wyrostka rylcowatego kości łokciowej, osteoporoza kości nadgarstka, zmiany zwyrodnieniowe stawów nadgarstkowo-śródręcznych oraz przykurcze zgięciowe palców.

Kompleksowy zespół bólu regionalnego (ang. Complex Regional Pain Syndrome (CRPS)). Nazywany czasami: zespół Sudecka, zespół algodystroficzny, zespół odruchowej dystrofii współczulnej, zespół ramię-ręka, kauzalgia, zespół Steinbrockera, zespół wieńcowo-łopatkowy, pozawałowe stwardnienie palców.

CRPS to rzadki zespół chorobowy, charakteryzujący się bólem i obrzękiem kończyny, połączony z zaburzeniami krążenia w jej obrębie, zmianami troficznymi skóry i osteoporozą. Jest przewlekłą, przebiegającą z zaostrzeniami chorobą kończyn, zaliczaną do zespołów algodystroficznych.

Epidemiologia

Średnia wieku dla zachorowania wynosi 42 lata, kobiety zapadają na chorobę 3 razy częściej niż mężczyźni.

Etiologia

Uważa się, że przyczyną tego zespołu jest nieprawidłowa aktywność nerwów współczulnych unerwiających daną kończynę, która może być spowodowana następującymi przyczynami:

• urazy kończyn,
• choroby płuc, opłucnej i osierdzia
• choroba wieńcowa,
  • zawał mięśnia sercowego,
• udar mózgu,
• nieprawidłowo lub zbyt ciasno założony opatrunek gipsowy,
• choroby naczyniowe mózgu,
• odruchowa stymulacja współczulna,
• w przebiegu stosowania leków:
  • barbiturany,
  • cyklosporyna A,
  • leki przeciwgruźlicze.

W 1/3 przypadków tło jest nieznane.

Przebieg kliniczny

Przebiega trójfazowo:

• faza I – parzący ból i obrzęk dystalnej części kończyny, którym towarzyszy ocieplenie, nadmierna tkliwość skóry, wzmożone pocenie i często nadmierny porost włosów, ograniczone i bolesne ruchy w stawach
• faza II – pojawia się w przeciągu 3–6 miesięcy i przejawia się zanikami skóry – skóra staje się cienka, chłodna i ma błyszczący wygląd
• faza III – pojawia się po kolejnych 3–6 miesiącach, przejawia się dalszymi zmianami zanikowymi skóry, która się staje sucha i towarzyszą jej przykurcze w obrębie stawów, co powoduje szponowanty wygląd kończyny, w badaniu RTG kości stwierdza się obecność plamistego zaniku.

Zapobieganie

Wykazano, że przyjmowanie witaminy C w dawce 500 mg na dzień zmniejsza ryzyko wystąpienia zespołu algodystroficznego w przypadku złamań w obrębie nadgarstka.

Leczenie

Nie jest znane leczenie przyczynowe, dlatego stosuje się różne próby leczenia oparte na:

• farmakoterapii:
  • leki przeciwdepresyjne,
  • kortykosteroidy,
  • leki rozszerzające naczynia,
  • leki alfa-adrenolityczne (α-blokery),
  • leki beta-adrenolityczne (β-blokery),
  • miejscowe iniekcje lidokainy,
  • leki przeciwbólowe (np. NLPZ i sterydy),
• fizjoterapii:
  • TENS (ang. transcutaneous electrical nerve stimulation)
  • krioterapia
  • kinezyterapia
• leczenie przeciwobrzękowe, poprzez elewację (uniesienie) kończyny
• psychoterapii
• sympatektomii (uszkodzeniu unerwienia współczulnego) w najcięższych przypadkach takich jak niedokrwienie chorej kończyny, poprzez:
  • metody chirurgiczne
  • radioterapię
  • środki chemiczne

Bibliografia

• Youngson R., Collins; Słownik Encyklopedyczny; Medycyna, RTW, 1997 ISBN 83-86822-53-8