| Tardigrada | |||
| Spallanzani, 1777 | |||
 Hypsibius dujardini | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| (bez rangi) | wylinkowce | ||
| (bez rangi) | Panarthropoda | ||
| Typ |
niesporczaki |
||
| Rzędy | |||
|
| |||
Niesporczaki (Tardigrada) – typ pospolitych, bardzo małych zwierząt bezkręgowych, zaliczanych do pierwoustych (Protostomia). Zasiedlają rozmaite siedliska, głównie środowiska wodne lub wilgotne. Znanych jest ponad 1000 gatunków niesporczaków. Długość ich ciała waha się w przedziale 0,1-1,2 mm, kształtu walcowatego, ze słabo wyodrębnioną głową i 4 parami nieczłonowanych tułowiowych odnóży, zakończonych pazurkami lub przylgami. Ciało pokryte delikatnym oskórkiem, który na grzbiecie i po bokach ciała ma często zgrubienia w postaci granulacji. Przezroczyste, bezbarwne, a jeśli są zabarwione, wynika to z koloru pokarmu, jaki spożywają. Mięśnie gładkie i poprzecznie prążkowane. Jama ciała mieszana typu miksocel. Mogą wejść w stan kryptobiozy (stan spoczynku wywołany wystąpieniem niekorzystnych warunków środowiska, który jest przerywany natychmiast po ustaniu panowania niekorzystnych warunków) na każdym etapie ich cyklu życia, zarówno w stadium jaja, jak i osobnika dorosłego. Istnieje kilka form kryptobiozy wśród niesporczaków: anhydrobioza, kryobioza, anoksybioza i osmobioza. Nazwa naukowa pochodzi od określenia Tardigrado – „wolno kroczący”. nawiązującego do ich sposobu poruszania się. Niektóre gatunki niesporczaków przeżyły ekspozycję na promieniowanie kosmiczne.
Budowa
- Układ pokarmowy
W przedniej części gardzieli mają sztylety służące do nakłuwania liści i pokarmu. Gardziel pełni funkcję pompy ssącej. Dalej znajduje się krótki przełyk, a za nim entodermalne jelito środkowe, bez dodatkowych gruczołów trawiących, krótkie ektodermalne jelito tylne zakończone odbytem, znajdującym się pomiędzy ostatnią parą odnóży.
- Układ wydalniczy
Funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego, występujące na granicy jelita środkowego i tylnego, choć nie u wszystkich niesporczaków. U niektórych funkcje wydalnicze pełnią też gruczoły ślinowe i komórki jelita środkowego.
- Układ nerwowy
Układ ten jest segmentowany i składa się ze zwoju nadprzełykowego, obrączki okołoprzełykowej i zwoju podprzełykowego oraz 4 zwojów brzusznych. Narządami zmysłu są szczecinki i plamki oczne, czerwono lub czarno pigmentowane.
- Układ rozrodczy
Są to zwierzęta rozdzielnopłciowe lub hermafrodytyczne. Nieparzyste, woreczkowate gonady znajdują się po stronie brzusznej. Przewody wyprowadzające gonad u samic są nieparzyste, a u samców – parzyste i mogą one uchodzić oddzielnie lub do otworu odbytowego i wówczas tworzy się kloaka. U niektórych występuje wyraźny dymorfizm płciowy, a u wielu gatunków brak samca. Wówczas stwierdza się partenogenezę. Zapłodnienie z reguły wewnętrzne. Są jajorodne, a jaja składają do wylinek lub wolno. Chorion jaj pokrywają często różnego kształtu wyrostki. Rozwój prosty trwa od kilku do kilkudziesięciu dni. Podczas wzrostu dość często dochodzi do linienia. Średnia długość życia wynosi ok. 9 miesięcy.
Niezwykła odporność
Niesporczaki uznawane są za najbardziej odporne na warunki zewnętrzne ze znanych organizmów. W stanie anabiozy mogą przetrwać w temperaturach od prawie zera absolutnego do ponad 150°C, znoszą 1000 razy silniejsze promieniowanie jonizujące niż jakiekolwiek inne zwierzę, ciśnienie 6000 atmosfer, potrafią również przetrwać ponad 100 lat bez wody, a nawet w przestrzeni kosmicznej (ich ostatnia podróż w kosmos odbyła się 3 czerwca 2021 roku o godz. 13:29 ET – SpaceX wystrzelił 5000 niesporczaków na Międzynarodową Stację Kosmiczną). Organizmy te są również w stanie znieść niezwykłe stężenia soli. Zespół naukowców z Kent zidentyfikował także ich górną granicę przetrwania podczas wystrzelenia zamrożonych próbek niesporczaków z lekkiego pistoletu gazowego w piasek. Zmierzono prędkość uderzenia i ciśnienie uderzeniowe, przy których są w stanie przeżyć. Przy prędkości uderzenia 2621 km/h (1628 mil/h) przeżyło 100 procent niesporczaków, podczas gdy około 60 procent przetrwało uderzenia do 2970 km/h (1845 mil/h).
Bibliografia
- Mały słownik zoologiczny: bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.brak strony w książce
Linki zewnętrzne
- Tardigrada Newsletter
- Tardigrada w The University of North Carolina at Chapel Hill
- Niesporczak w mchu w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia