Oddychanie beztlenowe
Oddychanie beztlenowe, oddychanie anaerobowe – jest to jeden ze sposobów uzyskiwania energii użytecznej metabolicznie, oddychania komórkowego, w którym utleniane są związki organiczne, a egzogennym akceptorem elektronów są pierwiastki chemiczne (na przykład siarka), związki nieorganiczne (takie jak siarczany czy azotany), związki organiczne (fumaran, tlenek trimetyloaminy) lub protony. Podczas oddychania beztlenowego przenoszenie elektronów na łańcuchu oddechowym prowadzi, tak jak w oddychaniu tlenowym, do wytworzenia gradientu elektrochemicznego, wykorzystywanego następnie do syntezy ATP.
Zdolność do oddychania beztlenowego jest cechą unikalną prokariotów. Może ona występować jako cecha fakultatywna, w tym przypadku organizm uzyskuje ATP na drodze fosforylacji oksydacyjnej, gdy tlen jest obecny w środowisku a przechodzi na metabolizm beztlenowy, gdy tlen przestaje być dostępny. Przykładem fakultatywnego anaeroba jest żyjąca w ludzkim przewodzie pokarmowym Escherichia coli oddychająca (uzyskująca energię) poprzez redukcję azotanów do azotynów; inna bakteria, z rodzaju Desulfovibrio, redukuje siarczany do siarkowodoru.
Część organizmów nie posiada zdolności do oddychania tlenowego i uzyskuje energię jedynie w oddychaniu beztlenowym. Nie tolerują one obecności tlenu w środowisku.
Oddychanie beztlenowe, jako mało wydajne, jest wystarczające tylko dla małych, wolno metabolizujących organizmów. Pozostałe muszą pozyskiwać energię w najbardziej wydajny sposób, czyli przez oddychanie tlenowe.