Organ ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego to służba mundurowa (w tym służba specjalna) niewchodząca w skład sił zbrojnych, której zadaniem jest wykrywanie i zwalczanie działań naruszających porządek publiczny lub zagrażających bezpieczeństwu ludności.
Bezpieczeństwo publiczne
Bezpieczeństwo publiczne – ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie, mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego, a także przed zjawiskami mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie obywateli, godzącymi w ogólno-przyjęte normy postępowania. Bezpieczeństwo publiczne jest także stanem w społeczeństwie, który umożliwia jego sprawne funkcjonowanie. Zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego mogą mieć charakter zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny, czyli mieszczą się tu ingerencje ze strony innych podmiotów państwowych w sprawy wewnętrzne, a także wewnętrzne konflikty i napięcia społeczne. Często przestępczość zakłóca ten ład, co rodzi w społeczeństwie poczucie niesprawiedliwości i braku kontroli państwa nad tym zjawiskiem.
Organy ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego w Polsce
Do organów ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego w Polsce należą:
- Policja – ochrona wewnętrznego ładu publicznego i bezpieczeństwa obywateli, zwalczanie działalności kryminalnej
- Służba Więzienna – umundurowana i uzbrojona formacja realizuje zadania w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania.
- Służba Ochrony Państwa – ochrona i transport osób pełniących kierownicze funkcje państwowe, w kraju i za granicą.
- Straż Graniczna – zabezpieczenie granic i kontrola osób ich przekraczających.
- Państwowa Straż Pożarna – umundurowana formacja zajmująca się walką z pożarami oraz pozostałymi zagrożeniami (innymi niż przestępczość) dla ratowania zdrowia i życia ludzkiego.
- Służba Celno-Skarbowa – ochrona interesów ekonomicznych państwa związanych z importem i eksportem towarów, produkcją i obrotem towarami akcyzowymi, działalnością hazardową, a także prowadzenie wywiadu skarbowego
- Straż Marszałkowska – ochrona budynków Sejmu i Senatu RP.
-
służby specjalne
- Służba Wywiadu Wojskowego (nienależąca pomimo swojej nazwy do Sił Zbrojnych RP)
- Służba Kontrwywiadu Wojskowego (nienależąca pomimo swojej nazwy do Sił Zbrojnych RP)
- Agencja Wywiadu – ochrona zewnętrznego bezpieczeństwa i interesów państwa poprzez prowadzenie cywilnego wywiadu zagranicznego, w tym wywiadu elektromagnetycznego oraz obrazowego
- Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego – ochrona państwa przed działalnością obcych służb wywiadowczych, ochrona informacji niejawnych oraz cyberbezpieczeństwa w instytucjach państwowych poza Siłami Zbrojnymi RP oraz w przedsiębiorstwach z dostępem do informacji niejawnych lub zarządzających infrastrukturą krytyczną, zwalczanie terroryzmu i przeciwdziałanie ekstremizmom, zwalczanie innych przestępstw na dużą skalę mogących zagrozić stabilności państwa (bezpieczeństwo narodowe)
- Centralne Biuro Antykorupcyjne
Niekiedy zalicza się do nich także organy formacji wojskowej, którą jest Żandarmeria Wojskowa.
Podobnie, pojęcie jest czasem rozciągane na część publicznych tzw. formacji paramundurowych:
- Państwowa Straż Łowiecka – zwalczanie kłusownictwa i szkodnictwa łowieckiego i przyrodniczego, ochrona zwierzyny, kontrola legalności wykonywania polowania, kontrola podmiotów oferujących polowania komercyjne, kontrola podmiotów prowadzących skup i obrót zwierzyną.
- Państwowa Straż Rybacka
- Służba Leśna, w tym Straż Leśna – ochrona dobra Lasów Państwowych i inne działania na korzyść tej instytucji.
- Służba Parku Narodowego, w tym Straż Parku
- Służba Parku Krajobrazowego
- Wody Polskie
- Obrona cywilna
- Państwowe Ratownictwo Medyczne
- straże gminne/miejsko-gminne/miejskie – samorządowa formacja mundurowa powoływana przez Radę Gminy do ochrony porządku publicznego na jej terenie
- Inspekcja Transportu Drogowego – formacja ds. bezpieczeństwa przewozu osób i towarów
- Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa
- Straż Ochrony Kolei – ochrona życia ludzi i mienia na obszarze kolejowym oraz zapewnienie porządku publicznego na kolei