Ośrodkowy układ nerwowy, centralny układ nerwowy (łac. systema nervosum centrale), OUN, CUN, CNS (od ang. central nervous system) – najważniejsza część układu nerwowego kręgowców. Ośrodkowy układ nerwowy jest chroniony przez kości czaszki oraz kręgosłup. Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe, a także włókna nerwowe rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionośne wraz z paskami tkanki łącznej. Skład istoty białej to tkanka glejowa, naczynia włókien nerwowych niemających osłonki Schwanna.
Podział
W skład ośrodkowego układu nerwowego wchodzą:
-
mózgowie (łac. encephalon), dzielące się na:
- rdzeń przedłużony (łac. medulla oblongata), w którym znajdują się ośrodki kierujące odruchami bezwarunkowymi – ośrodki oddechowe, regulujące pracę serca, ciśnienie krwi, ośrodki odpowiedzialne za żucie, połykanie, wydzielanie śliny, ośrodki kojarzeniowe słuchu i równowagi oraz koordynacji ruchowej
- tyłomózgowie (łac. rhombencephalon), będący ośrodkiem kontroli, koordynacji i regulacji ruchów, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ciała
- śródmózgowie (łac. mesencephalon), czyli pierwotny ośrodek analizy wzroku i słuchu
- międzymózgowie (łac. diencephalon), w którym znajdują się ośrodki nerwowe głodu i sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popędu płciowego i instynktu macierzyńskiego
-
kresomózgowie (łac. telencephalon) – dwie półkule pokryte korą mózgową, dzielącą się na płaty:
- czołowy – związany z m.in. pamięcią, uwagą, kontrolą zachowania, planowaniem, hamowaniem reakcji; zawiera również ośrodki ruchowe oraz pole Broca (zazwyczaj w lewej półkuli), związane z kontrolą ekspresji mowy
- ciemieniowy – zawiera m.in. ośrodki czucia skórnego, rozumienia i kojarzenia informacji pochodzących ze zmysłów oraz ośrodki uwagi
- potyliczny – zawiera ośrodki wzrokowe
- skroniowy – zawiera m.in. ośrodek analizy wrażeń słuchowych (pole Wernickego, zazwyczaj w lewej półkuli), a także ośrodki emocji oraz pamięci
- rdzeń kręgowy (łac. medulla spinalis).
Zobacz też
Kontrola autorytatywna (klasa bytu anatomicznego):