Polisemia
Polisemia, polisemantyzm, wieloznaczność (gr. polýs „liczny”, sêma „znak”) – zjawisko wyrażania różnych treści za pomocą jednego środka językowego. Znaczenia te powinny być ze sobą wzajemne powiązane (np. na zasadzie metonimii), mieć wspólne pochodzenie i wynikać z sensu podstawowego. Zjawisko polisemii, w odróżnieniu od homonimii, zachodzi w ramach pojedynczego leksemu.
Przykłady:
- powód – 1) przyczyna, 2) termin prawny oznaczający osobę pozywającą do sądu
- język – 1) organ ciała, 2) mowa ludzka
Charakter polisemiczny wykazuje duża część zasobu słownego języka. Polisemia stanowi łatwy środek wzbogacania inwentarza leksykalnego, szczególnie powszechny w przypadku słów często używanych. Polisemia wyrazu w jednym języku często przypomina zakres znaczeniowy tego samego wyrazu w innych językach, co uchodzi za świadectwo prawidłowości rozwojowych semantyki. Polisemia może również powstawać w wyniku naśladowania (kalkowania) innego języka. Na przykład polskie i czeskie słowo „zamek”, mające charakter polisemiczny (oznacza zarówno budowlę, jak i element zamykający), uzyskało znaczenie budowli pod wpływem niemieckiego wyrazu Schloss.
Zjawisko polisemii odróżnia się od homonimii, czyli związku między wyrazami identycznymi pod względem brzmienia, ale niedających się sprowadzić do wspólnego źródła lub niewykazujących uchwytnej zależności. Kryteria wypracowane przez językoznawstwo są jednak niejasne i ścisłe odgraniczenie homonimii od właściwej polisemii nie zawsze jest możliwe.
Zobacz też
Bibliografia
- Šimon Ondruš, Ján Sabol: Úvod do štúdia jazykov. Bratysława: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1987. OCLC 28427817. (słow.).
- Czesław Lachur: Zarys językoznawstwa ogólnego. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2004. ISBN 83-7395-082-6. OCLC 749715998.