Porfir (stgr. πορφύρα, „purpura”) – potoczna nazwa stosowana do określania magmowych skał wulkanicznych lub żyłowych, posiadających strukturę porfirową.
Używana jest najczęściej przy wstępnym (terenowym) oznaczaniu skały, gdyż dokładne sklasyfikowanie porfiru wymaga przeprowadzenia analizy chemicznej jego składu.
Odmiany
Wyróżnia się porfiry: kwarcowe – należące do grupy skał kwaśnych, charakteryzujące się występowaniem jasnych prakryształów kwarcu (np. ryolit, dacyt) oraz bezkwarcowe – należące do grupy skał obojętnych zawierające prakryształy skaleni, piroksenów i amfiboli (np. trachit, latyt, andezyt).
Zastosowanie
Produkty z porfiru stały się popularne od czasów Kleopatry VII Wielkiej, do której należała jedyna na świecie kopalnia tego surowca. Kamień ten był używany przez rzymskich cesarzy do produkcji swoich posągów (togi) i luksusowych przedmiotów, do ozdoby wnętrza Panteonu w Rzymie. Używany był także w Cesarstwie Bizantyjskim. Z porfiru wykonano między innymi wciąż stojącą, 30-metrową Kolumnę Konstantyna w Konstantynopolu. Porfirowych kolumn użył także Justynian I Wielki do budowy Kościoła Mądrości Bożej. Również „porfirowa komnata” w Wielkim Pałacu w Konstantynopolu, od podłogi aż po sufit była wyłożona porfirem (urodzony w niej potomek basileusa zwany był „Porfirogenetą”). Wydobyty w kamieniołomie porfir z początku nie wygląda zachwycająco, lecz wyrzeźbiony i wypolerowany prezentuje bardzo efektowny purpurowy kolor.
Porfir wydobywany obecnie w Kopalni Porfiru Zalas w Małopolsce w okolicach Krakowa używany był do produkcji kostki brukowej.
Bezkwarcowy porfir, barwa brunatna pochodzi od tlenków żelaza, kopalnia porfiru Zalas, okolice Krakowa
Porfir o składzie mineralnym zbliżonym do ryolitu, kop. Zalas
Porfir bezkwarcowy zawierający skalenie, biotyt i pirokseny, kop. Zalas
Porfir bezkwarcowy zawierający skalenie, biotyt i pirokseny, kop. Zalas
Porfir z Kamieniołomu w Miękini
Bibliografia
- Wacław Ryka, Anna Maliszewska, Słownik petrograficzny, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1982, ISBN 83-220-0150-9, OCLC 69507580.