Samogłoska

Samogłoska – głoska, przy powstawaniu której uczestniczą jedynie więzadła głosowe, a strumień powietrza swobodnie przepływa przez kanał głosowy. Samogłoski charakteryzują się regularnym rozkładem energii akustycznej, mają wyraźną strukturę formantową, która decyduje o ich barwie. Podczas ich artykulacji słychać tylko jedną głoskę. Niektórzy językoznawcy kwestionują tę metodę definicji samogłosek jako niejednoznaczną i wzbudzającą wątpliwości i proponują w zamian metodę dystrybucyjną, polegającą na badaniu roli i kontekstu poszczególnych głosek w izolowanych wyrazach w poszczególnych językach.

Symbole samogłosek w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA przedstawia poniższa tabela:

Samogłoski kardynalne

Przednie Przednie scentr. Centralne Tylne scentr. Tylne Przymknięte i • y ɨ • ʉ ɯ • u ɪ • ʏ • ʊ e • ø ɘ • ɵ ɤ • o ə ɛ • œ ɜ • ɞ ʌ • ɔ æ ɐ a • ɶ ɑ • ɒ Prawie przymknięte Półprzymknięte Średnie Półotwarte Prawie otwarte Otwarte

Uwaga. Jeśli podano dwa symbole, to znajdujący się po lewej stronie oznacza samogłoskę niezaokrągloną, a po prawej zaokrągloną.

Klasyfikacja samogłosek

Podziału można dokonać ze względu na:

• poziomy ruch języka – s. przednie, środkowe (centralne), tylne
• pionowy ruch języka – s. wysokie (przymknięte), średnie, niskie (otwarte)
• kształt warg – s. niezaokrąglone, zaokrąglone
• udział rezonatora nosowego – s. ustne, nosowe (zapisywane z tyldą nad symbolem samogłoski).

Pule fonemiczne samogłosek

Liczba fonemów samogłoskowych w językach naturalnych waha się od kilku do kilkudziesięciu. Przykłady języków z daną liczbą fonemów samogłoskowych:

• 2: ubyski;
• 3: egipski, arabski klasyczny i piraha;
• 4: akadyjski;
• 5: hiszpański, rosyjski, hebrajski, japoński;
• 6: polski, ukraiński;
• 7: włoski;
• 8: turecki;
• 10: czeski, łacina;
• 12: angielski (w najczęstszych odmianach);
• 13: portugalski;
• 14: węgierski;
• 15: niemiecki;
• 16: francuski;
• ok. 30: taa.

Zobacz też

• iloczas
• klasyfikacja samogłosek
• głoska
• spółgłoska
• samogłoska nosowa
• trójkąt samogłoskowy (Benniego)
• trójkąt samogłoskowy (Hellwaga)
• diagram samogłoskowy
• samogłoski kardynalne

Bibliografia

• AlicjaA. Nagórko AlicjaA., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007, ISBN 978-83-01-15390-8 .
• AlanA. Cruttenden AlanA., Gimpson's Pronunciation of English, wyd. 7, Londyn: Hodder Education, 2008, ISBN 978-0-340-958773 .
• PiotrP. Bąk PiotrP., Gramatyka języka polskiego - zarys popularny, Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977, ISBN 83-214-0923-7 .