Продолжая использовать сайт, вы даете свое согласие на работу с этими файлами.
Saponiny
Saponiny (z łac. sāpō, dop. sāpōnis - "mydło") – grupa związków chemicznych należących do glikozydów, których masa cząsteczkowa wynosi 600-1500 u. W ich skład wchodzą dwie części: aglikon - sapogenina (sapogenol) i glikon – sacharyd (cukier). Są wytwarzane przez wiele roślin oraz przez niektóre organizmy morskie, w tym strzykwy.
Działanie saponin
Wykazują zdolność obniżania napięcia powierzchniowego roztworów wodnych. Pienią się w wodzie jak mydło (szczególnie dobrze w ciepłej), dlatego organy roślinne bogate w saponiny stosowano jako namiastkę mydła, do prania.
Mają działanie lecznicze: moczopędne, wykrztuśne, wzmagają wydzielanie śluzu, wzmagają procesy wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjne, pierwotniakobójcze, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe, pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku jelitowego. Mogą wpływać na poziom cholesterolu. Nasilają trawienie tłuszczów. Niektóre z nich są truciznami.
Saponiny powodują hemolizę czerwonych krwinek. Saponiny łatwo wnikają w warstwę lipidową błony komórkowej tuż przy cząsteczkach cholesterolu, ściągają cholesterol do warstwy zewnętrznej błony, co powoduje wniknięcie następnych cząsteczek saponin. Następuje wybrzuszenie i dalej rozerwanie błon komórkowych erytrocytów. Właściwość ta jest wykorzystywana do określania siły działania saponin poprzez indeks hemolityczny - największe rozcieńczenie roztworu saponin, jakie powoduje jeszcze hemolizę krwinek czerwonych.
Duże dawki saponin, podane doustnie mają działanie wymiotne.
Podział i występowanie saponin
Można wyróżnić:
- saponiny triterpenowe - triterpenowy charakter aglikonu
- saponiny sterydowe - steroidowy charakter aglikonu
Saponiny występują najczęściej w skórce łodyg i owoców oraz w korzeniach, m.in. takich roślin jak:
- zapian (mydleniec)
- lukrecja gładka
- mydlnica lekarska (w korzeniach)
- łyszczec (w korzeniach u kilku gatunków)
- nagietek lekarski
- kasztanowiec zwyczajny
- naparstnica
- bluszcz pospolity (Hedera helix)
- winorośl
- oliwki
- żeń-szeń
- soja
- jukka
- aloes
- komosa ryżowa
- kłęk amerykański
- gwiazdnica pospolita (Stellaria media)
- ostrokrzew paragwajski (Yerba Mate)
Pochodzenie nazwy
Od łac. sapo - mydło w związku z właściwościami pieniącymi.
Bibliografia
- Strzemski Maciej: Saponiny, w: "Farmacja krakowska" R. XIII, nr 3/2010, s. 18-22 (dostęp On line: 2012-11-28)