Selegilina

Selegilina

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (R)-N-metylo-N-(1-fenylopropan-2-ylo)prop-2-yno-1-amina Inne nazwy i oznaczenia (R)-N-metylo-N-propargylo-fenyloizopropyloamina
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C13H17N
Masa molowa	187,28 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	14611-51-9 (wolna amina) 14611-52-0 (chlorowodorek)
PubChem	26757
DrugBank	DB01037
SMILES C[C@H](CC1=CC=CC=C1)N(C)CC#C
InChI InChI=1S/C13H17N/c1-4-10-14(3)12(2)11-13-8-6-5-7-9-13/h1,5-9,12H,10-11H2,2-3H3/t12-/m1/s1 InChIKey MEZLKOACVSPNER-GFCCVEGCSA-N
Właściwości Temperatura topnienia 140 °C (chlorowodorek) Skręcalność właściwa [α]D −10,8°, c = 6,48 H2O
Niebezpieczeństwa Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki chlorowodorek seligiliny Szkodliwy (Xn) Zwroty R R22, R36/38 Zwroty S S2, S46 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 1 2 0   Numer RTECS DA0292500 Dawka śmiertelna LD50 63 mg/kg (dożylnie, szczur)
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N04BD01
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Biodostępność 4,4% Okres półtrwania 1,2–2 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek > 99,5% Metabolizm wątrobowy
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, przezskórnie

Selegilina – optycznie czynny organiczny związek chemiczny z grupy pochodnych fenyloetyloaminy oraz metamfetaminy zawierający grupę propynylową przy atomie azotu. Enancjomer o konfiguracji R stosuje się w leczeniu choroby Parkinsona oraz jako lek przeciwdepresyjny.

Lek w chorobie Parkinsona

Selegilina stosowana jest, zwykle w połączeniu z lewodopą, w leczeniu choroby Parkinsona – silnie hamuje deaminację dopaminy. W przypadku choroby Parkinsona przebiegającej z wyraźnymi objawami demencji ma przewagę nad lewodopą.

Nazwy handlowe: Deprenyl, Jumex, Selerin, Selgres.

Lek przeciwdepresyjny

Selegilina w małych (do ok. 10 mg/dobę) dawkach jest selektywnym inhibitorem MAO-B, w dużych (powyżej 10 mg/dobę) hamuje również MAO-A. W depresji stosowany w dawkach do 60 mg/dobę (ustnie) lub 6–12 mg/dobę (przez skórę, brak efektu pierwszego przejścia). W wyniku hamowania MAO wzrasta poziom monoamin (serotoniny, noradrenaliny, dopaminy, tryptaminy, histaminy, melatoniny, amin śladowych – m.in. fenyloetyloaminy) w układzie nerwowym, co wiąże się z efektem przeciwdepresyjnym leku. W 2006 roku wprowadzono do sprzedaży w Stanach Zjednoczonych plaster z selegiliną (Emsam), zarejestrowany przez Agencję Żywności i Leków do leczenia depresji.

W wyniku biotransformacji selegiliny powstaje lewometamfetamina (l-metamfetamina) o konfiguracji R na atomie chiralnym. Ten stereoizomer metamfetaminy nie wykazuje euforyzującego działania na ośrodkowy układ nerwowy, stąd ryzyko uzależnienia jest znikome. Lewometamfetamina wykazuje jednakże działanie obwodowe (może m.in. podnosić ciśnienie krwi). Prawdopodobnie wzmaga ona syntezę dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym. Selegilina może wykazywać zarówno działanie stymulujące, jak i sedacyjne, zależnie od indywidualnych skłonności. Może powodować zarówno bezsenność, jak i nadmierną senność, zawroty głowy oraz spadki ciśnienia krwi, szczególnie przy zmianach pozycji ciała, stąd należy unikać prowadzenia samochodów i obsługi maszyn podczas terapii.

Inne działania

Selegilina, jak większość IMAO, działa hipotensyjnie – co więcej, znosi wzrost ciśnienia krwi powodowany amfetaminą.

U kilku gatunków ssaków zaobserwowano zwiększenie średniej długości życia oraz wzrost sprawności intelektualnej, szczególnie starszych zwierząt (u szczurów mierzonej liczbą prób potrzebnych do przejścia przez labirynt) podczas podawania selegiliny. Z tego też względu ma zastosowanie pomocnicze w lżejszych przypadkach demencji.