| toxoplasmosis | |
 Trofozoity T. gondii | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 |
B58 |
|---|---|
| B58.0 |
Okulopatia toksoplazmozowa |
| B58.1 |
Toksoplazmozowe zapalenie wątroby (K77.0*) |
| B58.2 |
Toksoplazmozowe zapalenie opon mózgowych i mózgu (G05.2*) |
| B58.3 |
Toksoplazmoza płucna (J17.3*) |
| B58.8 |
Toksoplazmoza z zajęciem innych narządów |
| B58.9 |
Toksoplazmoza, nie określona |
Toksoplazmoza (łac. toxoplasmosis) – pasożytnicza choroba ludzi i zwierząt spowodowana zarażeniem pierwotniakiem Toxoplasma gondii.
Żywicielem ostatecznym są koty domowe i niektóre kotowate. Żywicielem pośrednim zaś wszystkie ssaki łącznie z człowiekiem oraz ptaki.
Zakażenie toksoplazmozą to jedno z najczęstszych zakażeń pasożytniczych. Toksoplazmoza występuje praktycznie na całym świecie. Mimo wysokiego odsetka zakażonych, niewielka liczba osób choruje. Reszta to nosiciele.
Etiologia
Główną drogą zarażeń jest spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa zawierającego cysty z bradyzoitami T. gondii.
Zarażenie jest również możliwe podczas zjadania pokarmu zanieczyszczonego kałem, moczem lub śliną zwierząt chorych na toksoplazmozę, w których to wydalinach i wydzielinach znajdują się trofozoity T. gondii. Możliwe jest również zarażenie drogą kropelkową oraz zarażenie śródmaciczne i poprzez transplantacje.
Koty jako żywiciel ostateczny wraz z kałem wydalają do środowiska oocysty, które są odporne na szkodliwe czynniki środowiska zewnętrznego. Oocysty mogą stanowić źródło inwazji dla człowieka, ptaków i innych zwierząt. Oocysta staje się zakaźna dopiero po wytworzeniu przetrwalników, a to ma miejsce najwcześniej po 24 h od wydalenia kału.
Objawy toksoplazmozy u zwierząt
- Świnie – przebieg toksoplazmozy jest z reguły bezobjawowy.
- Szczury – u szczura zarażonego toksoplazmozą można zauważyć m.in. stępienie lub utratę wrodzonego strachu przed niebezpiecznymi dla niego drapieżnikami, np. kotem.
Objawy toksoplazmozy u ludzi
- Gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, objawy grypopodobne, zapalenie mózgu i opon mózgowych, dolegliwości stawowe, zmiany pozapalne zajętych narządów
Można wyróżnić kilka typów toksoplazmozy:
- ze względu na sposób zarażenia – nabytą lub wrodzoną,
- ze względu na występujące objawy – objawową lub utajoną.
Drogi zarażenia: toksoplazmoza nabyta – spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa, nieprzegotowanego mleka, niemytych owoców z ogrodu, po którym chodzą zarażone zwierzęta; toksoplazmoza wrodzona – przejście pasożyta na płód przez łożysko.
Świeże zarażenie u osoby z prawidłową odpornością jest zazwyczaj bezobjawowe.
Toksoplazmoza wrodzona
W postaci wrodzonej objawy zależą od zaawansowania ciąży w chwili zakażenia matki. Wynika stąd ich zróżnicowanie. Charakterystyczna triada objawów tzw. triada Sabina-Pinkertona, do której należą małogłowie lub wodogłowie, zapalenie siatkówki oraz naczyniówki, a także zwapnienia śródmózgowe występuje w ok. 30% przypadków. Towarzyszy jej często znacznego stopnia opóźnienie rozwoju umysłowego. Innymi objawami wrodzonej toksoplazmozy są: hipotrofia, hepatomegalia, splenomegalia, małopłytkowość, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie mięśnia sercowego, małoocze lub agenezja gałki ocznej.
Diagnostyka i interpretacja wyników
Istnieje kilka metod diagnostycznych opartych na ocenie odpowiedzi sero–immunologicznej. Obecnie powszechnie określa się miano przeciwciał przeciwtoksoplazmozowych klasy IgM i IgG w surowicy krwi.
- słabo dodatni wynik badania – z dużym prawdopodobieństwem inwazja nastąpiła dawno temu; osoba nabyła odporność na toksoplazmozę i nie powinna się obawiać ponownego zarażenia (lub niebezpieczeństwa zarażenia płodu u kobiet),
- wysoko dodatni wynik badania – prawdopodobnie pierwsze i niedawne zarażenie, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem i w razie potrzeby podjąć leczenie pod jego kierunkiem,
- ujemny wynik badania – osoba nie przebyła inwazji, zarażenie może nastąpić w każdej chwili; choroba może przejść bezobjawowo i pozostać nie wykryta. U kobiet w ciąży ryzyko ciężkich uszkodzeń płodu lub jego śmierci jest duże; niezbędna stała kontrola lekarza-ginekologa i badania kontrolne co sześć tygodni lub przynajmniej raz na trymestr.
Osoby z osłabioną odpornością
Postać ostra lub reaktywacja zarażenia przewlekłego u ludzi z osłabionym układem odpornościowym (w przebiegu AIDS, poddawanych immunosupresji m.in. po przeszczepach) może stanowić zagrożenie dla życia. Istnieje skuteczne leczenie (sulfonamidy, antybiotyki) trwające kilka tygodni bądź lat.
Przebieg choroby
U płodu dochodzi do nieuleczalnych wad (najczęściej ośrodkowego układu nerwowego), które z reguły prowadzą do śmierci. Zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych, wyróżnia się dwie postaci toksoplazmozy: ostrą i przewlekłą.
W ostrym przebiegu toksoplazmozy zapaleniu ulegają węzły chłonne – zwłaszcza szyjne. Pacjent skarży się także na silne bóle głowy i gorączkę. Pojawiają się objawy grypopodobne. W rzadkich przypadkach dochodzi do zapalenia mózgu i opon mózgowych.
Przewlekła postać toksoplazmozy jest bardzo rzadka. Objawia się ona nawracającą gorączką, bólami głowy, dolegliwościami stawowymi i niekiedy zapaleniem zaatakowanych narządów: węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, serca, płuc, oczu i ośrodkowego układu nerwowego.
Źródła zarażenia
Z obecnego stanu badań wynika, że główną (70%) przyczyną zachorowań na toksoplazmozę jest spożywanie surowego lub niedogotowanego mięsa. W badaniach trwających od 10 lat udało się wstępnie ustalić, że pierwotniak ginie po głębokim zamrożeniu, gotowaniu lub w temp. 60 stopni Celsjusza powyżej 20 minut. Głównym źródłem zarażenia kotów są pierwotniaki występujące w mięsie upolowanych gryzoni. Ograniczenie swobody kota poza domem zapobiega przenoszeniu się infekcji z innych zwierząt, co w efekcie chroni osoby mające na co dzień kontakt z kotem.
Leczenie
Uszkodzenia narządowe noworodka są uwarunkowane wadami anatomicznymi, nie dają się więc wyleczyć. Osoby zarażone drogą pokarmową zazwyczaj podlegają kuracji antybiotykowej, niekiedy kilkakrotnie powtarzanej. W leczeniu toksoplazmozy stosuje się pirymetaminę i sulfadiazynę. U ciężarnych zastosowanie znajduje spiramycyna.
Zobacz też
Bibliografia
- Inwazje i choroby pasożytnicze. W: Zbigniew Pawłowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. III uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 445-453. ISBN 83-200-2748-9.
- Toxoplasmosis. CDC Division of Parasitic Diseases. [dostęp 2007-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 października 2006)].
