Zespół zaburzeń oddychania noworodka

Zespół zaburzeń oddychania noworodka zwany dawniej zespołem błon szklistych (ang. infant respiratory distress syndrome, IRDS) – zespół objawów występujący u niedojrzałych noworodków, związany z niedojrzałością płuc, niedoborem endogennego surfaktantu, którym ponadto towarzyszy niedojrzałość układu krążenia.

Częstość występowania zespołu zaburzeń oddychania noworodka w sposób bezpośredni zależy od niedojrzałości płuc i występuje u 90% noworodków urodzonych przed 25 tygodniem ciąży i tylko u 0,1% urodzonych po 36 tygodniu ciąży.

Czynniki ryzyka

Za czynniki ryzyka uważa się:

• wcześniactwo
• cukrzyca u matki
• oziębienie
• płeć męska
• niedotlenienie
• cięcie cesarskie

Patogeneza

Mała aktywność enzymatyczna u wcześniaków oraz brak podziałów komórkowych nabłonka pęcherzyków płucnych doprowadza do spadku liczby pneumocytów typu II, co doprowadza do spadku syntezy surfaktantu. Z kolei niedobór surfaktantu skutkuje rozwojem niedodmy (zapadania się światła pęcherzyków płucnych) wywołującej hipowentylację doprowadzającą do rozwoju niedotlenienia i kwasicy. Ten ostatni proces z kolei wywołuje uszkodzenie pneumocytów, powoduje pojawienie się wysięków w świetle pęcherzyka płucnego oraz pojawienie się przecieku pomiędzy krążeniem płucnym i systemowym.

Brak surfaktantu w płucach noworodka uniemożliwia podjęcie samodzielnej czynności oddechowej i skutecznie uniemożliwia wymianę gazową.

Rozpoznanie

Objawy pojawiają się wkrótce po urodzeniu i mają skłonność do nasilania się w czasie, o ile nie są leczone:

• zaburzenia pierwszego samodzielnego oddechu i problemy z kontynuacją czynności oddechowych
• przyspieszenie rytmu oddychania (tachypnoe) powyżej 60 oddechów na minutę
• spowolnienie rytmu oddychania w przypadkach ciężkich postaci zespołu zaburzeń oddychania
• wysiłek oddechowy – wciąganie międzyżebrzy i dołków nadobojczykowych, przepony, ruchy skrzydełek nosa
• duszność
• tachykardia
• osłabienie lub zniesienie szmeru oddechowego
• sinica obwodowa
• hipoksemia i hiperkapnia stwierdzana w gazometrii
• badanie rentgenowskie klatki piersiowej

Zapobieganie

Celem przyspieszenia dojrzewania płuc i tym samym zapobiegania IRDS podaje się glikokortykosterydy (np. betametazon, deksametazon). Wspomagająco do sterydoterapii podawana była tyreoliberyna (brak dowodów aby korzyści z łącznego stosowania sterydów i TRH przewyższały korzyści z samej sterydoterapii). Działanie przyspieszające dojrzewanie płuc ma również ambroksol.

Stosuje się różne testy pozwalające ocenić dojrzałość płuc płodu:

• stosunek lecytyny do sfingomieliny
• określanie poziomu fosfatydyloglicerolu
• określenie stosunku surfaktantu do albumin
• test spieniania

Leczenie

Leczenie odbywa się w warunkach intensywnej opieki medycznej. Podstawą leczenia jest tlenoterapia i w zależności od wskazań sztuczna wentylacja i uzupełnienie niedoboru surfaktantu poprzez podanie egzogennych preparatów surfaktantu.

Bibliografia

• Janusz Gadzinowski, Marta Szymankiewicz: Podstawy Neonatologii. Poznań 2006: Wielkopolski Oddział Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej. ISBN 83-7314-043-3.