| |
| Data i miejsce urodzenia |
IV w. p.n.e. |
|---|---|
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
Agnodike (gr. Ἀγνοδίκη) – legendarna postać, żyjąca prawdopodobnie w IV w. p.n.e., uznawana za pierwszą położną i kobietę lekarza w starożytnych Atenach. Znana jest dzięki rzymskiemu pisarzowi Gajuszowi Juliuszowi Hyginowi, który opisał jej historię w swoim dziele Fabulae.
Opis
Według Higinusa, Agnodike, piękna, dobrze urodzona Atenka, ścięła włosy i ubrana w luźną tunikę, studiowała medycynę pod kierunkiem wykładającego w Aleksandrii Herofilosa z Chalcedonu, wybitnego znawcy anatomii. Nie wzbudzając niczyich podejrzeń zdobyła wykształcenie.
W starożytnej Grecji kobiety nie tylko były pozbawione praw obywatelskich i wyborczych. Nie mogły leczyć i zajmować się ciężarnymi kobietami. Nawet pionier medycyny Hipokrates, żyjący w V wieku p.n.e., zakazał kobietom wstępu do swojej szkoły na wyspie Kos. Pozwalał im jedynie na naukę położnictwa w Azji Mniejszej. Po jego śmierci Grecy całkowicie zabronili kobietom praktyk medycznych pod groźbą kary pozbawienia życia.
Przebrana za mężczyznę pracowała jako lekarz w swoim rodzinnych Atenach. Wiele kobiet jednak nie chciało wizyt mężczyzn, szczególnie przy porodach, wtedy Agnodike rozchylała tunikę. W miarę jak rosła jej popularność wśród pacjentek, rywalizujący lekarze oskarżali ją o uwodzenie kobiet w Atenach, a nawet o rozpustę i gwałty. Została postawiona przed Areopagiem, gdzie wobec rady ujawniła swoją płeć ławie przysięgłych, podnosząc tunikę. Gest ten znany był w starożytnej Grecji jako anasyrma. Wtedy została oskarżona o nielegalną praktykę lekarską jako kobieta. W jej obronie wystąpiły kobiety z Aten, które chwaliły ją za jej skuteczne leczenie. Pod ich naciskiem została nie tylko uniewinniona, ale też wszystkie wolno urodzone Greczynki zostały dopuszczone do zgłębiania tajników położnictwa.
Historię Agnodike opisał rzymski pisarz Gajusz Juliusz Hyginus, żyjący w czasach Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta. Spisał wiele greckich opowieści i zawarł je w dziele Fabulae. Wśród nich znalazła się również opowieść o Agnodike. Anegdotyczny charakter opowieści wskazywać może, że kobieta była raczej postacią mityczną, do czego skłania się wielu współczesnych badaczy. Tym bardziej, że jej imię, w dosłownym tłumaczeniu „czysta przed sprawiedliwością”. Natomiast fakt, że historia o kobiecie lekarzu pojawiła się w dziele Hyginusa wskazuje na to, że problem dostępu kobiet do opieki medycznej był żywy w starożytnej Grecji, zarówno w czasach, w których miała żyć Agnodike, czyli na przełomie VI i III wieku p.n.e. jak i w czasach, gdy żył pisarz. Już William Smith (1813–1893) brytyjski leksykograf, autor popularnego Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology opisując postać Agnodike, podaje w wątpliwość istnieje argumentując, że mało prawdopodobne, aby kobieta była kiedykolwiek w Aleksandrii, lub Herofilos z Chalcedonu był w Atenach. Z kolei Nancy Demand twierdzi, że już w czasach Hipokratesa niektóre położne zwiększyły swój status, współpracując z lekarzami płci męskiej.
Bibliografia
- William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Londyn: John Murray, 1873.
- Helen King. Agnodike and the Profession of Medicine. „Proceedings of the Cambridge Philological Society No. 32 (212) (1986)”. Cambridge University Press. (ang.).brak numeru strony
- John Peradotto, John Patrick Sullivan: Women in the Ancient World: The Arethusa Papers. New York: SUNY Press, 1978. ISBN 978-0873957731.
- Nancy H. Demand: Birth, death, and motherhood in Classical Greece. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1990. ISBN 978-0801880537.