α-fetoproteina (AFP) – białko płodowe, w warunkach fizjologicznych produkowane jedynie przez komórki płodowej wątroby oraz zarodkowego pęcherzyka żółtkowego. W życiu pozapłodowym alfa-fetoproteina pojawia się tylko w następujących sytuacjach:
- fizjologicznie w przebiegu ciąży
- I trymestr wzrost do 100 μg/l
- II trymestr wzrost do 300 μg/l
- III trymestr wzrost do 500 μg/l
- przekroczenie tych wartości może świadczyć o ciąży bliźniaczej, obumarciu ciąży, lub wadach cewy nerwowych płodu (bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa)
- obniżenie tych wartości może świadczyć o trisomii 21 u płodu
- w stanach patologicznych:
- guz zarodkowy o typie nienasieniaka (nowotwór pęcherzyka żółtkowego, rak zarodkowy, mieszane nowotwory germinalne, potworniaki niedojrzałe
- rak wątrobowokomórkowy
- wątrobiak zarodkowy (hepatoblastoma)
- raki przewodu pokarmowego z przerzutami do wątroby
- pankreatoblastoma
- marskość wątroby
- zapalenie wątroby
- polipowatość jelit
- choroba Leśniowskiego-Crohna.
Gen alfa-fetoproteiny znajduje się na długim ramieniu czwartego chromosomu (4q11–q13). Strukturalnie przypomina on gen dla albuminy. Przypuszcza się, że oba geny wyewoluowały przed 300–500 milionami lat wskutek duplikacji genu – wspólnego przodka. Również fizjologicznie alfa-fetoproteina pełni funkcję zbliżoną do albuminy, będąc podstawowym białkiem osoczowym u płodu. Po porodzie dochodzi do przełączenia produkcji z alfa-fetoproteiny na albuminę. Okres półtrwania AFP w surowicy wynosi 5–7 dni.
Stężenie AFP w surowicy oznacza się za pomocą testu ELISA lub RIA.
W warunkach fizjologicznych stężenie alfa-fetoproteiny nie przekracza 40 μg/l.
