Andropauza

Andropauza (gr. andros „mężczyzna, człowiek”; gr. pausis, łac. pausa „przerwa”) – okres w życiu mężczyzny (najczęściej po 50. roku życia), zapowiadający zbliżające się wejście w okres starości z początkiem wystąpienia szeregu dolegliwości w różnych sferach funkcjonowania jednostki, zarówno somatycznej, psychologicznej, jak i seksualnej o podłożu wielonarządowych zmian w organizmie, w tym zmian hormonalnych, wywołanych starzeniem się.

Sam termin „andropauza” bywa często negowany, gdyż nie eksponuje właściwego charakteru zachodzących zmian biologicznych. U mężczyzn nie dochodzi, jak to ma miejsce u kobiet (menopauza, klimakterium), do nieodwracalnego zatrzymania funkcji hormonalnych czy reprodukcyjnych, zostają one jedynie upośledzone czy obniżone. Określenie „andropauza” przyjęło się jednak powszechnie i przydatne jest jako pewnego rodzaju skrót myślowy. Inne używane nazwy dla tego okresu to: wiropauza, męskie klimakterium, andropenia, częściowy niedobór androgenów u starzejących się mężczyzn – PADAM (partial androgen deficiency in the aging male), męska menopauza, SLOH (symptomatic late-onset hypogonadism).

Przy diagnozowaniu andropauzy należy pamiętać, że status hormonalny nie jest jedynym i wystarczającym czynnikiem pozwalającym zakwalifikować mężczyzn do grupy osób doświadczających andropauzy. Istotny jest rosnący z wiekiem poziom globuliny wiążącej hormony płciowe i wynikający z tego spadek frakcji wolnej testosteronu (FT). Spadek frakcji wolnego (FT) i biodostępnego (BT) testosteronu jest szybszy niż spadek poziomu testosteronu w ogóle – stąd oznaczenie samego poziomu testosteronu przestaje być miarodajne. Stąd mężczyźni mający niski poziom globuliny wiążącej hormony płciowe w późniejszym wieku odczuwają objawy andropauzy. Dopiero zmiany w układzie hormonalnym (przede wszystkim niedobór androgenów) oraz inne zmiany biochemiczne w organizmie starzejącego się mężczyzny wraz z obecnością oznak i objawów psychofizycznych pozwalają na diagnozę andropauzy.

Objawy andropauzy

• fizykalne (somatyczne)
  • dolegliwości bólowe
  • ogólne osłabienie fizyczne organizmu
  • zaburzenia snu
  • zaburzenia apetytu

• psychologiczne (psychiczne)
  • kłopoty z pamięcią i koncentracją uwagi
  • zwiększona drażliwość
  • odczuwanie niepokoju i lęku
  • obniżenie nastroju i zadowolenia z życia

• naczynioruchowe (wazomotoryczne)
  • nadmierna potliwość
  • uderzenia gorąca
  • palpitacje serca

• seksualne
  • problemy z erekcją
  • brak odczuwania podniecenia
  • spadek pożądania seksualnego
  • obniżenie zadowolenia z życia seksualnego

• objawy typowych zmian fizycznych
  • zmniejszenie masy mięśniowej o 25%
  • zwiększenie się tłuszczu trzewnego o 10–15 kg.
  • zmniejszenie się masy kostnej (osteopenia)
  • wzrost insulinooporności (stany przedcukrzycowe)
  • nadciśnienie tętnicze
  • zmiany w grubości skóry i w obrębie owłosienia – przerzedzenie

Do rozpoznania objawów stosuje się najczęściej kilka kwestionariuszy – metody samoopisu – są to:

• Kwestionariusz niedomogi androgennej starzejących się mężczyzn (Androgen Deficiency in Aging Male >>ADAM<< questionnaire), stworzony przez J.E. Morleya;
• Skala objawów starzejącego się mężczyzny (AMS – The Aging Males’ Symptoms Scale), opracowana przez L.A.J. Heinemanna;
• Test samooceny.

Zmiany w układzie endokrynnym

U mężczyzn z upływem lat dochodzi do stopniowego spadku stężenia niektórych hormonów, głównie hormonów płciowych androgenów i estrogenów, a także hormonu wzrostu i melatoniny. Spowodowane jest to przez wielonarządowe starzenie się organizmu dające między innymi wyraz w pogorszeniu funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-jądra (zmiany zarówno w ośrodkach endokrynnych, zawiadujących obwodowymi gruczołami wewnątrzwydzielniczymi, jak i w samych gruczołach obwodowych).

Prawidłowa gospodarka hormonalna i stopień andropenii są uwarunkowane wieloma czynnikami. Najczęściej podkreślana jest rola, jaką odgrywają predyspozycje genetyczne, nie pomijając równocześnie czynników psychospołecznych i socjoekonomicznych, w tym trybu życia, nałogów, diety, wpływów środowiskowych, aktywności fizycznej czy obecności innych schorzeń.

Największe spadki w stężeniu notuje się wśród hormonów:

• testosteronu,
• dehydroepiandrosteronu (DHEA),
• estradiolu,
• estronu,
• hormonu wzrostu,
• melatoniny.

Leczenie

• zastępcza terapia testosteronowa
• indukcja endosyntezy androgenów z użyciem gonadotropiny kosmówkowej

Zobacz też

• kryzys wieku średniego

Bibliografia

• Marek Mędraś, Leszek Bablok, Andropauza, PZWL 2004

Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona andropauzie. andropause.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-24)]. (ang.)
• ISSAM – Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Starzejącymi się Mężczyznami (ang.)
• AMS – Aging Males’ Symptoms Scale (ang.) – strona poświęcona „Skali objawów starzejącego się mężczyzny – AMS”