Autyzm wysokofunkcjonujący (ang. High-functioning autism, HFA) – nieformalne określenie jednego z typów autyzmu dziecięcego, rodzaj całościowych zaburzeń rozwoju należący do szerokiego spektrum autystycznego (podobny do zespołu Aspergera). Etiologia, mechanizmy i możliwości psychoterapii nie zostały dotychczas ustalone. Znanymi przedstawicielami grupy osób z HFA są Temple Grandin i Darold Treffert.
Objawy
Dziecko z AS/HFA ma ograniczony kontakt z rodziną i spędza mało czasu z rówieśnikami. Bywa bardziej od innych dzieci zafascynowane różnymi systemami (np. zabawki, urządzenia mechaniczne, matematyka). Bardziej konsekwentnie niż one podąża za własnymi pragnieniami i przekonaniami. Tego rodzaju różnice w zachowaniach bywają uznawane za „upośledzenie” lub „zaburzenia” (niepełnosprawności), jednak część psychologów sugeruje stosowanie pojęć „odmienność” i „styl poznawczy”. Odmienność utrudnia integrację, będącą warunkiem rozwoju w kolejnych okresach życia. Iloraz inteligencji osób z HFA jest bardzo zróżnicowany – często przekracza 115 (zob. skala Wechslera), co sprawia, że osoby z autyzmem wysokofunkcjonującym w miarę dobrze lub dobrze funkcjonują w społeczeństwie.
Krytyka
Wielu autystycznych aktywistów i samorzeczników nie zgadza się z kategoryzowaniem jednostek jako osób z „wysokofunkcjonującym” lub „niskofunkcjonującym” autyzmem, argumentując że określenie „niskofunkcjonujący autyzm” sprawia, że inni mają niskie oczekiwania wobec dziecka i postrzegają je jako „mniej warte”. Krytycy określeń „wysokofunkcjonujący” i „niskofunkcjonujący” zauważają, że funkcjonowanie jednostki może być zmienne z dnia na dzień, a takie wyrażenia nie biorą takich czynników pod uwagę. Ponadto prowadzi to do nieuwzględnienia w dyskusji osób z „średniofunkcjonującym autyzmem”, a przez to, że spektrum autyzmu jest nieliniowe, jednostki znajdujące się w nim mogą być wysokofunkcjonujące w pewnych obszarach życia, a w innych – średnio- lub niskofunkcjonujące.
Zauważa się również, że określenie osoby jako wysokofunkcjonującej może wynikać z jej postrzegania przez otoczenie wskutek stosowania przez nią „kamuflażu”, co jest dla niej wyczerpujące i dezorientujące, z czym wiążą się często współwystępujące zaburzenia lękowe, depresja, zaburzenia tikowe czy zaburzenia odżywiania.
Zobacz też
Uwagi
Linki zewnętrzne
- Temple Grandin: „The world needs all kinds of minds”, TED 2010 ang. (dostępne polskie napisy)
- Ami Klin: „A new way to diagnose autism”, TED 2011 ang. (dostępne polskie napisy)
- Wendy Chung: „Autism — what we know (and what we don't know yet)”, TED 2014 ang. (dostępne polskie napisy)
- Magdalena Higgins, tłumaczenie artykułu „Byłam dzieckiem autystycznym”