Balsam peruwiański (łac. Balsamum peruvianum FP XI, syn. Balsamum peruvianum verum, Balsamum peruvianum nigrum, Balsamum indicum nigrum) – patologiczna wydzielina otrzymywana poprzez mechaniczne uszkodzenie kory drzewa woniawca balsamowego (Myroxylon balsamum Harms var. pereirae Leguminosae) z rodziny motylkowatych, rosnącego w Ameryce Południowej. Jego nazwa pochodzi stąd, że przed wiekami ziemie na których rosły drzewa balsamiczne podlegały hiszpańskiemu wicekrólowi Peru i produkty eksportowane przez Atlantyk znajdowały się w skrzyniach z jego pieczęcią. W Europie towar ten pojawił się w roku 1524 i wkrótce został uznany za tak dobry lek, że ówczesny papież specjalną bullą zabronił ścinać drzewo balsamowe.
Monografia surowca farmaceutycznego znajduje się w Farmakopei Polskiej XI, która definiuje go jako ciemnobrunatną, niezbyt gęstą i nie wysychającą na powietrzu ciecz, o gorzkawo-ostrym zapachu przypominającym wanilię. Balsam peruwiański bardzo trudno rozpuszcza się w wodzie, rozpuszcza się w etanolu (najlepiej w 90%), chloroformie, kwasie octowym oraz w wodnych roztworach wodzianu chloralu. Nie miesza się z olejami tłustymi, z wyjątkiem oleju rącznikowego (z którym miesza się dobrze). Trudno miesza się z wazeliną, lanoliną. Gęstość wynosi 1,14 - 1,165. Liczba kwasowa 56-84. Liczba zmydlenia – nie mniej niż 224.
Balsam peruwiański jest bogaty w związki fenolowe i terpenowe o silnych właściwościach odkażających: benzoesan benzylu, cynamonian benzylu, kwas cynamonowy, kwas benzoesowy, ponadto seskwiterpeny, farnezol, wanilinę. Balsam peruwiański farmakopealnej jakości powinien zawierać co najmniej 50% cynameiny.
Znajduje stosowanie miejscowo, per se (w stomatologii, chirurgii oraz weterynarii), a także w dermatologii, proktologii pod różnorodnymi postaciami leku recepturowego (maści, pasty, mazidła, emulsje, czopki, zawiesiny) w zakresie stężeń 2 - 50%. Używany w wielu chorobach skóry, szczególnie w leczeniu oparzeń, odmrożeń i trudno gojących się ran. Ponadto w leczeniu świerzbu. Wykazuje działanie antyseptyczne i przeciwzapalne oraz pobudzające regenerację tkanek. Jest składową preparatu galenowego: maści Mikulicza.
W farmacji miała także znaczenie odmiana balsamu peruwiańskiego o jasnej barwie (Balsamum peruvianum album), a także jego namiastka "balsam peruwiański sztuczny" (Balsamum peruvianum artificiale).
Balsam peruwiański jest również stosowany w testach płatkowych jako jeden ze wskaźników alergii na kosmetyki. Dzięki wielu uczulającym składnikom daje odczyny krzyżowe z wieloma różnymi produktami pochodzenia roślinnego i na tym polega jego duża wartość diagnostyczna.
Bibliografia
- Jan Kazimierz Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska, Leki współczesnej terapii, Marian Adamkiewicz (oprac.), Warszawa: „Split Trading” Wydawnictwa Fundacji Büchnera, 2001, ISBN 83-85632-56-5, OCLC 68674528.
