Beta2-mimetyki

Beta₂-mimetyki, leki β-adrenergiczne – grupa leków działających agonistycznie w stosunku do receptorów β₂ zlokalizowanych w ścianach dróg oddechowych. Są wykorzystywane w terapii astmy oskrzelowej, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz innych chorób przebiegających z obturacją w drogach oddechowych.

Mechanizm działania

Beta₂-mimetyki wybiórczo pobudzają receptory β₂ w oskrzelach, aczkolwiek wykazują także niewielkie działanie poza układem oddechowym.

Lek wiąże się z receptorem, co powoduje odłączenie podjednostki a (Gs) i w efekcie aktywację cyklazy adenylowej. Prowadzi to do konwersji ATP i powstania cAMP. aAMP aktywuje kinazy PKA i PKG. Następstwem jest reakcja kaskadowa powodująca w zależności od umiejscowienia receptorów β₂ różne skutki.

Pobudzenie receptorów β powoduje:

• rozkurcz oskrzeli
• zahamowanie proliferacji mięśni gładkich
• stymulację wydzielanie czynnika rozkurczowego w nabłonku dróg oddechowych oraz nasilenie transportu jonowego tamże
• zwiększenie wydzielania śluzu oraz przyspieszenie ruchu rzęsek, co prowadzi do zwiększenia oczyszczania oskrzeli ze szkodliwych substancji
• hamowanie uwalniania acetylocholiny
• zmniejszenia uwalniania neuropeptydów
• uszczelnienie śródbłonka
• poszerzenie naczyń
• zwiększenie resorpcji płynu przez pneumocyty typu I oraz wydzielania surfaktantu przez pneumocyty typu II
• hamowanie uwalniania PAF, PGD2, LTC4, LTD4, ECP, enzymów lizosomalnych, reaktywnych form tlenu

Czas działania

Salbutamol

Beta₂-mimetyki dzieli się na krótko- (4-6 h) (SABA) i długodziałające (> 12 h) (LABA). Za dłuższy czas działania odpowiada większa lipofilność, wysokie powinowactwo do receptora oraz duża siła pobudzania.

Zastosowanie

Beta₂-mimetyków używa się w terapii chorób układu oddechowego przebiegających ze skurczem dróg oddechowych, głównie w astmie i POChP. Salbutamol znajduje także zastosowanie w szybkim obniżeniu zagrażającej życiu hiperpotasemii. Wśród wskazań niezarejestrowanych w Polsce wymienia się również zahamowanie czynności skurczowej macicy w przypadku zagrażającego porodu przedwczesnego. Wbrew powszechnemu przekonaniu, zastosowanie Beta₂-mimetyków nie powoduje zniesienia obrzęku gardła i krtani (np. w przebiegu tzw. krupu krtaniowego lub reakcji anafilaktycznej), ponieważ receptory β₂ nie są zlokalizowane w tych narządach.

Działania niepożądane

Leki te są stosowane głównie drogą wziewną. Taka droga podania minimalizuje potencjalne efekty uboczne. Mimo tego, że obecnie stosuje się leki wybiórcze w stosunku do receptora β₂, wykazują one także słaby efekt ogólnoustrojowy.

Podczas stosowania β₂-mimetyków mogą wystąpić: tachykardia, drżenie mięśni szkieletowych, hipokaliemia, wzrost stężenia kwasu mlekowego w osoczu, bóle głowy, hiperglikemia, wydłużenie skorygowanego odstępu QT.

Dawkowanie

Formy krótkodziałające stosuje się głównie doraźnie w celu opanowania napadu duszności. Formy o przedłużonym czasie działania podaje się 2 razy dziennie w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami.

Bibliografia

• Ryszarda Chazan: Beta2-mimetyki. Medycyna Praktyczna, 2001-11-21. [dostęp 2016-02-02].