Centralna koherencja

Centralna koherencja – termin z zakresu psychologii poznawczej określający umiejętność łączenia w spójną całość różnorodnych informacji, pochodzących z wielu źródeł, np. z pamięci i zmysłów (informacje o stanie otoczenia). Brak lub ograniczenia koherencji centralnej odpowiadają m.in. za niezrozumienie istoty jakiegoś tematu oraz uniemożliwiają (utrudniają) odróżnienie od siebie rzeczy ważnych i nieważnych.

Zaburzenia centralnej koherencji z autyzmie

Uta Frith zwróciła uwagę, że osoby ze spektrum autyzmu – dostrzegają szczegóły lepiej od osób niezaburzonych (neurotypowość). Zdecydowanie gorzej radzą sobie natomiast z syntezą tych szczegółów i z odnajdowaniem relacji pomiędzy nimi. Konsekwencją tych zaburzeń może być m.in. brak możliwości rozpoznania twarzy osób z najbliższej rodziny i odbierania sygnałów mimicznych lub rozpoznawania głosu mimo poprawnego działania narządów wzroku i słuchu. Ogranicza to lub uniemożliwia odczuwanie przez autystyczne dziecko miłości matki i uczenie się zachowań, umożliwiających w przyszłości nawiązywanie i utrzymywanie bliskich związków i innych relacji interpersonalnych.

Zajmujący się tymi problemami neuropsycholodzy stworzyli „teorię zaburzeń centralnej koherencji” (Weak central coherence theory), która wskazuje neurologiczne przyczyny autyzmu (badania nie są zakończone).

Sposób przetwarzania informacji o kształcie i kolorze elementów decyduje o sprawności układania puzzli. Osoby autystyczne szybciej układają elementy jednokolorowe, koncentrując się na ich kształcie (łatwiej dostrzegają istotne małe różnice), a osoby rozwijające się typowo (neurotypowość) wykorzystują wiele informacji różnego rodzaju (np. co znajduje się na pierwszym planie układanego obrazka, a co w głębi? co jest niebieskie? gdzie położyć fragment koła samochodu?). Podobny efekt zaobserwowano w 1993 roku w czasie testów z użyciem zestawów barwnych klocków (Block design test).

Bibliografia

• Renata Stefańska-Klar, Charakterystyka zespołu Aspergera na tle innych zaburzeń autystycznego spektrum, Psychologia i Rzeczywistość" nr 4/2002
• Redakcja Polski Autyzm: Centralna koherencja – składanie rzeczywistości z puzzli. [w:] Strona internetowa Polski Autyzm [on-line]. Polski Autyzm, 2 sierpnia 2015. [dostęp 2018-03-18].