Chemoprewencja

Chemoprewencja – stosowanie naturalnych lub syntetycznych substancji w celu zahamowania, odwrócenia lub opóźnienia procesu kancerogenezy. Chemoprewencję realizuje się poprzez zapobieganie przekształcania rozwijającego się nowotworu łagodnego w nowotwór złośliwy. W przeciwieństwie do chemioterapii, chemoprewencja ingeruje we wczesne etapy procesu nowotworzenia – przede wszystkim hamuje inicjację i promocję.

Zapobieganie inicjacji kancerogenezy polega między innymi na ingerowaniu w metabolizm czynników rakotwórczych poprzez zahamowanie ich aktywacji do aktywnych metabolitów lub pobudzanie detoksykacji. Duże znaczenie ma w tym kontekście modulacja działania enzymów, szczególnie z rodziny CYP450, odpowiedzialnych w dużej mierze za metabolizm ksenobiotyków.

Kolejne sposoby to wyłapywanie wolnych rodników i innych czynników, które mogą uszkadzać DNA oraz pobudzanie komórkowych procesów naprawczych.

Ponieważ etap inicjacji następuje stosunkowo szybko w życiu osobniczym i jest nieodwracalny, główny nacisk kładzie się na ingerencję w etapy promocji i progresji nowotworu. W komórkach niepoddanych ochronnemu wpływowi czynników chemoprewencyjnych dochodzi na tych etapach do wielu zmian genetycznych i epigenetycznych, które mogą być powstrzymywane przez niektóre związki chemiczne. Działanie chemoprewencyjne w czasie promocji i progresji nowotworu opiera się między innymi na hamowaniu procesów zapalnych, obniżaniu poziomu wolnych rodników, wstrzymywaniu podziałów komórkowych, promowaniu różnicowania komórek i sprzyjaniu apoptozie. Kancerogenezę można spowolnić również zmieniając ekspresję niektórych genów i modyfikując drogi przekazywania informacji w komórce, na przykład w celu zniesienia nadmiernej wrażliwości komórki na czynniki wzrostu.

Mechanizmy działania czynników chemoprewencyjnych

Mechanizmy działania czynników chemoprewencyjnych są bardzo różnorodne i złożone. Polegają w głównej mierze na hamowaniu syntezy i działania białek antyapoptotycznych, czynników wzrostu i kinaz białkowych biorących udział w regulacji cyklu komórkowego. Nasilają natomiast aktywność białek proapoptotycznych, enzymów odpowiedzialnych za unieszkodliwianie wolnych rodników oraz stymulują inne mechanizmy chroniące DNA.

Czynniki chemoprewencyjne

Czynnikami chemoprewencyjnym mogą być zarówno syntetyczne związki chemiczne (np. niektóre leki) jak i składniki naturalnie występujące w przyrodzie. Dotychczasowe badania wykazały aktywność chemoprewencyjną wielu związków, między innymi z grup retinoidów, polifenoli czy flawonoidów.