Choroba refluksowa przełyku

Endoskopowy obraz zwężenia blisko połączenia przełyku z żołądkiem. Jest ono spowodowane przewlekłym refluksem żołądkowo-przełykowym. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn dysfagii (trudności w połykaniu) w sklerodermii

Choroba refluksowa przełyku, refluks żołądkowo-przełykowy (ang. GERD - gastroesophageal reflux disease) – schorzenie polegające na nieprawidłowym cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku z powodu niesprawności zwieracza dolnego przełyku. W krajach rozwiniętych 20% populacji ma takie objawy przynajmniej raz w tygodniu, natomiast 10% odczuwa je codziennie.

Definicja

W 2005 w Montrealu zaproponowano nową definicję choroby refluksowej przełyku (tak zwana definicja montrealska), według której jest to wsteczne zarzucanie treści żołądkowej wywołujące dokuczliwe objawy lub powikłania.

Objawy i przebieg

Wśród objawów i powikłań obecnie wyróżnia się:

• zespoły przełykowe
  • typowy zespół refluksowy (zgaga)
  • zespół bólu w klatce piersiowej
• zespoły z uszkodzeniem przełyku
  • zapalenie przełyku
  • zwężenie przełyku
  • przełyk Barretta
  • gruczolakorak
• zespoły pozaprzełykowe
  • o ustalonym związku
    • kaszel
    • przewlekłe zapalenie krtani
    • astma oskrzelowa
    • ubytki zębowe
  • o możliwym powiązaniu
    • zapalenie zatok
    • zapalenie gardła
    • zwłóknienie płuc
    • zapalenie ucha środkowego
    • nieprzyjemny zapach z ust
    • krwawienie z górnej części przełyku

Patogeneza

Za główne czynniki patogenetyczne uważa się występowanie przedłużonego czasu relaksacji dolnego zwieracza przełyku, co prowadzi do zarzucania i długotrwałego zalegania kwaśnej treści żołądkowej lub zasadowej treści jelitowej w przełyku. Choroba refluksowa przełyku może być powodowana obecnością przepukliny wślizgowej rozworu przełykowego.

Towarzyszą temu różnorodne objawy kliniczne, głównie zgaga, uczucie pieczenia w klatce piersiowej, czasem wrażenie cofania się pokarmu. Czasami są to po prostu bóle w klatce piersiowej. Wymaga to szczegółowej diagnostyki, ponieważ imitują objawy kardiologiczne.

Mogą wystąpić również objawy ze strony górnych dróg oddechowych w postaci chrypki, zapalenia krtani lub gardła.

Powikłania

• nadżerki przełyku – najczęstsze powikłanie, z którym zmaga się ponad 20% cierpiących z powodu refluksu
• zwężenie przełyku, na skutek długotrwałego stanu zapalnego
• owrzodzenie
• krwawienie z owrzodzenia
• perforacja owrzodzenia
• przełyk Barretta
• erozja szkliwa i próchnica

Choroba refluksowa 6-krotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka gruczołowego przełyku, 5-krotnie raka złącza żołądkowo-przełykowego oraz 2-krotnie raka płaskonabłonkowego przełyku.

Diagnostyka

W diagnostyce podstawowej wykorzystuje się badanie RTG przełyku z kontrastem, endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego, 24 godzinną pH-metrię i manometrię przełykową, test omeprazolowy. Dawniej w diagnostyce wykorzystywano też test prowokacyjny zwany próbą Bernsteina, obecnie metoda ta jest rzadko stosowana.

Stopnie zaawansowania

Do oceny stopnia zaawansowania choroby stosuje się endoskopową ocenę według skali Savary-Millera:

• 0 – stan prawidłowy
• 1 – przekrwienie
• 2 – linijne nadżerki
• 3 – rozlane nadżerki
• 4 – zwężenie pozapalne.

Leczenie

Lek Rennie Antacidum stosowany w leczeniu choroby refluksowej przełyku

Leczenie zachowawcze – z wyboru stosuje się leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP) np. omeprazol, pantoprazol, które zmniejszają kwaśność soku żołądkowego. Po zagojeniu zapalenia przełyku, można je stosować jeszcze wiele lat. Istnieją jednak działania niepożądane IPP.

Leczenie chirurgiczne – stosowane w przypadku powikłań lub nieudanego leczenia zachowawczego. Najczęściej wykonywanym zabiegiem jest fundoplikacja sposobem Nissena, polegająca na owinięciu dolnego odcinka przełyku wraz z wpustem i dnem żołądka, którą od początku lat 90. XX wieku wykonuje się techniką laparoskopową. Obie metody leczenia, zachowawcza i chirurgiczna, cechują się podobną skutecznością w długotrwałej obserwacji. Leczenie zachowawcze jest postępowaniem bezpieczniejszym, leczenie operacyjne jest tańsze, niż długotrwałe leczenie IPP (w warunkach europejskich 5–letnie stosowanie omeprazolu jest o 886 euro droższe niż operacja).

Postępowanie niefarmakologiczne – polega na:

• zmniejszeniu masy ciała u chorych z nadwagą
• zmniejszenie spożycia tłuszczu w diecie
• zaprzestaniu palenia tytoniu
• uniesieniu wezgłowia łóżka, spanie na lewym boku
• unikaniu przyjmowania pozycji leżącej przez 2-3 godz. po posiłku, spożywanie lekkiego posiłku 3 godziny przed snem
• unikaniu pokarmów wywołujących refluks – kawa, alkohol, czekolada, pokarmy tłuste, mięta, pomidory
• unikaniu pokarmów kwaśnych, które wywołują zgagę – owoce cytrusowe, napoje gazowane, ostre przyprawy
• spożywanie wielu małych posiłków zamiast kilku dużych.

Linki zewnętrzne

• Artykuł w serwisie gastrologia.mp.pl (Wydawnictwo Medycyna Praktyczna)