Czerwona księga gatunków zagrożonych
Czerwona księga gatunków zagrożonych – publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963 roku. Jej edycja z roku 2011 zawierała spis 59 508 gatunków (ponad 45 tysięcy gatunków zwierząt, ponad 14 tysięcy gatunków roślin oraz 18 gatunków grzybów), z których 19 265 jest zagrożonych wyginięciem. Większość z nich uzyskała status zagrożonych w wyniku działalności człowieka.
Kategorie zagrożenia gatunków
Informacje gromadzone w systemie IUCN są grupowane w kategoriach określających stopień zagrożenia wyginięciem danego gatunku. Kryteria zaliczenia gatunku do danej kategorii w roku 2001 określono w dokumencie 2001 Categories & Criteria (version 3.1).
| oszacowane | rozpoznane | EX | wymarłe (extinct), oznaczane znakiem †. Kategoria dotyczy gatunków, dla których wiadomo, że wymarły wszystkie osobniki do nich należące w skali globalnej. Gatunki wymarłe w skali regionalnej lub poszczególnych państw zalicza się do kategorii RE – regionalnie wymarłych (regionally extinct). | |
| EW | wymarłe na wolności (extinct in the wild) – wymarłe w stanie dzikim – pojedyncze okazy, czy nawet populacje mogą żyć jeszcze w hodowlach i ogrodach zoologicznych. | |||
|
zagrożone wyginięciem |
CR | krytycznie zagrożone (critically endangered) – najbardziej zagrożone gatunki. | ||
| EN | zagrożone (endangered) – przypisuje się im wysokie ryzyko wymarcia w niedalekiej przyszłości. | |||
| VU | narażone (vulnerable) – gatunki, które mogą wymrzeć stosunkowo niedługo, choć nie tak szybko jak zagrożone. | |||
| NT | bliskie zagrożenia (near threatened) – gatunki bliskie zaliczenia do poprzedniej kategorii, ale jeszcze się do niej niekwalifikujące. | |||
| LC | najmniejszej troski (least concern) – gatunki niespełniające kryteriów kwalifikujących do którejś z kategorii zagrożenia lub bliskiego zagrożenia. Należą tu gatunki pospolite, szeroko rozprzestrzenione. | |||
| niedostatecznie rozpoznane | DD (data deficient) – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia, wymagające dokładniejszych danych. IUCN odradza liberalne stosowanie tej kategorii – w przypadku braku informacji o gatunku zaleca się odniesienie kryteriów oceny zagrożenia do zajmowanych przezeń siedlisk. Do czasu ustalenia statusu gatunków tej grupy nie należy ich traktować jako niezagrożonych. | |||
| nieoszacowane według kryteriów IUCN | NE (not evaluated) – gatunki niepoddane jeszcze ocenie. | |||
W latach 1994–2001 stosowane były również kategorie (wersja 2.3):
- LR/nt (ang. lower risk / near threatened – niższego ryzyka / bliskie zagrożenia) – odpowiednik NT
- LR/lc (ang. lower risk / least concern – niższego ryzyka / najmniejszej troski) – odpowiednik LC
- LR/cd (ang. lower risk / conservation dependent – niższego ryzyka / uzależniony od zabiegów ochronnych) – obecnie niestosowana.
W przypadku czerwonych list tworzonych dla gatunków występujących regionalnie lub w skali poszczególnych państw występuje dodatkowo (przynajmniej na etapie tworzenia list) kategoria NA (not applicable), obejmująca taksony obce dla danego obszaru lub pojawiające się na nim przejściowo.
Statystyki IUCN
Liczby gatunków kręgowców w klasyfikacji IUCN według stanu na rok 2011:
| Liczba gatunków | W tym w kategorii | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| opisanych | oszacowanych | zagrożonych | EX | EW | CR | EN | VU | |||
| Ssaki | 5494 | 5494 | 100% | 1134 | 20,6% | 76 | 2 | 191 | 447 | 496 |
| Ptaki | 10 027 | 10 027 | 100% | 1240 | 12,4% | 132 | 4 | 190 | 372 | 678 |
| Gady | 9362 | 3004 | 32% | 664 | 22,1% | 21 | 1 | 121 | 234 | 309 |
| Płazy | 6771 | 6312 | 93,2% | 1910 | 30,2% | 37 | 2 | 495 | 761 | 654 |
| Ryby | 32 000 | 9352 | 29,2% | 2011 | 21,5% | 59 | 8 | 405 | 476 | 1130 |
Zobacz też
- Polska czerwona księga roślin
- Polska czerwona księga zwierząt
- Czerwona lista roślin i grzybów Polski
Linki zewnętrzne
- Serwis Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i jej Zasobów (IUCN) (ang.)
- IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species (2011) (ang.)