Czynnościowa pojemność zalegająca (ang. functional residual capacity, FRC) – ilość gazu oddechowego, która pozostaje w drogach oddechowych po zakończeniu spokojnego wydechu. Jest sumą zapasowej objętości wydechowej (ERV) i objętości zalegającej (RV).
Czynnościowej pojemności zalegającej nie da się zmierzyć podczas zwykłego badania spirometrycznego. W tym celu stosuje się układ zamkniętego spirometru z wykorzystaniem niewchłanialnego gazu wskaźnikowego, zazwyczaj helu. Pacjent oddycha przez kilka minut mieszanką helową, a analizator mierzy stężenie helu w kabinie. Znając początkowe i końcowe stężenia He oraz jego objętość, można obliczyć ze wzoru czynnościową pojemność zalegającą (przy założeniu, że pacjent zaczyna badanie od zwykłego wydechu).
gdzie:
- – czynnościowa pojemność zalegająca,
- – objętość mieszanki helowej w spirometrze,
- – stężenie helu na początku badania,
- – stężenie helu na końcu badania.
FRC można także określić w bodypletyzmografii. Po zakończeniu spokojnego wydechu poleca się pacjentowi wykonanie forsownego wydechu przy zamkniętym ustniku. Powoduje to spadek objętości płuc i w efekcie spadek ciśnienia w całej kabinie. Na tej podstawie, przy użyciu prawa Boyle’a-Mariotte’a, można obliczyć wartość FRC.
gdzie:
- – czynnościowa pojemność zalegająca,
- – ciśnienie w jamie ustnej na początku badania,
- – ciśnienie w jamie ustnej na końcu badania,
- – zmniejszenie objętości płuc.
