Diana (księżna Walii)

Diana

Księżna Walii
Diana (1997)
Księżna Walii
Okres	od 29 lipca 1981 do 28 sierpnia 1996/31 sierpnia 1997
Jako żona	Karola, księcia Walii
Poprzedniczka	Maria Teck
Następczyni	Kamila
Dane biograficzne
Dynastia	Windsorowie
Data i miejsce urodzenia	1 lipca 1961 Sandringham
Data i miejsce śmierci	31 sierpnia 1997 Paryż
Przyczyna śmierci	obrażenia wewnętrzne odniesione podczas wypadku samochodowego
Miejsce spoczynku	Althorp
Ojciec	Edward Spencer
Matka	Frances Shand Kydd
Rodzeństwo	Charles Spencer
Mąż	Karol III od 29 lipca 1981 do 28 sierpnia 1996
Dzieci	Wilhelm, książę Walii Henryk, książę Sussexu
Odznaczenia

Diana Frances Spencer (ur. 1 lipca 1961 w Sandringham, zm. 31 sierpnia 1997 w Paryżu) – członkini brytyjskiej rodziny królewskiej, pierwsza żona Karola III, króla Wielkiej Brytanii, syna królowej Wielkiej Brytanii Elżbiety II i Filipa, księcia Edynburga. Matka Wilhelma, księcia Walii oraz Henryka, księcia Sussexu, odpowiednio 1. i 5. osoby w sukcesji do tronu brytyjskiego. Po ślubie z Karolem III, wówczas księciem Walii znana jako Diana, księżna Walii (ang. Diana, Princess of Wales).

Diana stała się osobą publiczną w 1980, będąc wymienianą jako potencjalna kandydatka na żonę dla Karola, następcy tronu Wielkiej Brytanii. Ich ślub, mający miejsce 29 lipca 1981 w katedrze św. Pawła w Londynie, stał się międzynarodowym wydarzeniem społecznym, często określanym jako „bajkowy ślub” lub „ślub stulecia”. W pierwszej połowie lat 90. XX w. prasa ujawniła kulisy małżeństwa księstwa Walii, publikując materiały kompromitujące zarówno Karola, jak i Dianę. W 1992 para ogłosiła separację, co było jednym z powodów ogłoszenia przez Elżbietę II tego roku jako annus horribilis. Rozwód pary orzeczono w 1996.

Zarówno w trakcie związku z Karolem, jak i po rozwodzie księżnej Dianie towarzyszyło duże zainteresowanie mediów, które w 1997 doprowadziło pośrednio do wypadku samochodowego, w którym to na miejscu zginęli kierowca Henri Paul i towarzysz księżnej, Dodi Al-Fayed, a ona sama zmarła w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku.

Pozostawała jednym z najpopularniejszych członków brytyjskiej rodziny królewskiej. W przeprowadzonym przez BBC plebiscycie „100 Najwybitniejszych Brytyjczyków” księżna Walii zajęła 3. miejsce. Zasłynęła działalnością dobroczynną i charytatywną oraz zamiłowaniem do mody, które przyniosły jej przydomki Księżnej ludu oraz Ikony mody, a także Królowej serc i Ludowej księżniczki. Uważa się, że księżna swoim działaniem i nagłośnieniem problemu przyczyniła się do podpisania 3 grudnia 1997 traktatu w Ottawie, zabraniającego produkcji, gromadzenia, eksportu oraz używania min przeciwpiechotnych.

Młodość

Narodziny i chrzest

Urodziła się 1 lipca 1961 o godz. 19:45 (czasu letniego) w Park House, domu graniczącym z terenami należącymi do królewskiej posiadłości Sandringham House w hrabstwie Norfolk w Wielkiej Brytanii. W chwili narodzin ważyła 3,5 kg. Jej ojcem był ówczesny wicehrabia Althorp Edward John Spencer (1924–1992; jedyny syn Alberta Spencera i Cynthii Spencer), a matką – ówczesna hrabina Althorp Frances (1936–2004), córka 4. barona Fermoy i Ruth, baronowej Fermoy. Narodziny Diany wywołały w rodzinie Spencerów rozczarowanie, oczekiwano bowiem narodzin męskiego potomka, który mógłby w przyszłości odziedziczyć godności hrabiowskie. Wicehrabia i wicehrabina Althorp mieli już dwie córki: (Elizabeth) Sarah (ur. 19 marca 1955) i (Cynthię) Jane (ur. 11 lutego 1957). Trzecia ciąża zakończyła się urodzeniem 12 stycznia 1960 syna Johna, jednak obarczony poważnym niedorozwojem chłopiec zmarł po 10 godzinach po porodzie. W chwili narodzin Diany jej rodzice mieli przygotowane dla noworodka tylko męskie imiona.

Chrzest Diany odbył się 30 sierpnia 1961 w kościele św. Marii Magdaleny w Sandringham w hrabstwie Norfolk. Lady otrzymała dwa imiona Diana Frances – pierwsze w rodzinie Spencerów występowało często (znana Lady Diana Spencer była niedoszłą żoną Fryderyka, księcia Walii), a drugie nadano na cześć jej matki. Chrztu udzielił biskup Norwich Percy Herbert, przyjaciel rodziny Spencerów. Rodzicami chrzestnymi zostali: John Floyd (przyjaciel ojca), Alexander Gilmour (kuzyn ojca), Lady Mary Colman (bratanica Królowej Matki), Sarah Pratt (przyjaciółka i sąsiadka rodziców Diany) i Carol Fox (przyjaciółka i sąsiadka rodziców Diany). Chrzest Diany nie miał oprawy królewskiej w przeciwieństwie do chrztu jej brata Charlesa (ur. 20 maja 1964), który odbył się w Opactwie Westminsterskim w Londynie z królową Elżbietą II jako matką chrzestną.

Dzieciństwo i edukacja

Wychowywała się wraz z rodzeństwem w niewielkiej posiadłości Park House, którą zajmowali wicehrabia i wicehrabina Althorp. Szczególnie związana była z młodszym bratem Charlesem. W tym czasie w domu Spencerów zaczęło dochodzić do coraz częstszych kłótni między rodzicami Diany – Frances czuła się upokorzona badaniami, na które przed narodzinami Charlesa skierował ją mąż, a które miały odpowiedzieć na pytanie o zdolność do urodzenia syna; John dystansował się natomiast od problemów rodzinnych, a opiekę nad dziećmi ograniczył do zapewnienia domu oraz opłacenia opiekunek i nauki w prywatnych szkołach. Po odejściu od męża Frances przeprowadziła się do apartamentu nowego partnera, Petera Shand Kydda, w londyńskiej dzielnicy Belgravia. Rozwód Spencerów orzeczono w 1969, poprzedziła go paroletnia batalia o dzieci, w której trakcie opiekę nad dziećmi przejął John Spencer.

Po rozwodzie rodziców Dianą i Charlesem zajęły się nianie, jednak ich częsta rotacja ujemnie wpłynęła na kilkuletnie dzieci. Nieprzepadająca za większością guwernantek 9-letnia Diana zamknęła jedną z nich w łazience na klucz i wyrzuciła jej bieliznę z okna. John Spencer w końcu zatrudnił na stanowisko opiekunki Mary Clarke, która zyskała przyjaźń obojga dzieci i nakłoniła gospodarza domu do częstszego spędzania czasu z nimi, m.in. wspólnego jadania lunchu.

Uczęszczała do szkoły dziennej w Sielfield, stanowiącej wstęp do edukacji właściwej, którą to rozpoczęła w Riddlesworth Hall Preparatory School w hrabstwie Norfolk. W przeciwieństwie do doskonale uczących się sióstr miała problemy z opanowaniem wiedzy przedmiotowej, jednak słabe oceny nie powodowały niepokoju rodziców, gdyż w przypadku Diany perspektywa dołączenia do brytyjskiego grona arystokratów stawiała przed nią za główny cel dobre zamążpójście, a nie staranne wykształcenie.

W 1975 zmarł dziadek Diany, Albert Spencer, po którym John Spencer odziedziczył tytuł hrabiego Spencera oraz wszystkie przywileje hrabiowskie. W związku z tym Diana uzyskała tytuł należny córce hrabiego, tj. Lady Diana Spencer (jako wnuczka hrabiego tytułowana była dawniej jako „Czcigodna Diana Spencer”, ang. The Honourable Diana Spencer). Rodzina Spencerów przeprowadziła się do rodowej posiadłości Althorp w Northamptonshire.

Po ukończeniu nauki w szkole podstawowej przystąpiła do prywatnej szkoły dla dziewcząt West Heath School w Sevenoaks w hrabstwie Kent. W tym okresie angażowała się w liczne zajęcia pozalekcyjne: trenowała balet i stepowanie, grała w hokeja, tenis i koszykówkę (ze względu na wysoki wzrost była kapitanką drużyny) oraz ćwiczyła grę na pianinie, a także działała wolontaryjnie w szpitalach psychiatrycznych i domu starców. Na zakończenie roku szkolnego 1976/1977 zdobyła nagrodę „Miss Clark Lawrance” przyznawaną osobom zasłużonym w pracy na rzecz szkoły. Jednak egzaminy na poziomie O (odpowiednik polskich egzaminów gimnazjalnych) okazały się dla niej kompromitujące – spośród sześciu wybranych przez siebie przedmiotów Diana nie zdała pięciu, co po raz kolejny udowodniło jej trudność do przyswojenia wiedzy. Niezdolna do kontynuowania nauki, wskutek niezaliczenia odpowiedniej liczby testów (wymagano zaliczenia co najmniej trzech egzaminów), opuściła West Heath School i rozpoczęła naukę w Institut Alpin Videmanette niedaleko Gstaad w Szwajcarii. Szkoły nie ukończyła, gdyż po trzech miesiącach pobytu w placówce ojciec zezwolił na powrót do Wielkiej Brytanii.

Dorosłe życie

Po zakończeniu edukacji w Szwajcarii powróciła do rodzinnej posiadłości. Nie potrafiła jednak odnaleźć się w miejscu, gdzie od 1976 zarządzała druga żona jej ojca, Raine Spencer, do której żywiła nienawiść za rozbicie jej rodziny i trwonienie majątku Spencera. John Spencer nie zgodził się, by Diana zamieszkała w Londynie z matką i jej drugim mężem, tłumacząc to małoletnością córki i opinią otoczenia. W zamian zaproponował Dianie w celach szkoleniowych posadę opiekunki w posiadłości przyjaciół w hrabstwie Hampshire. Nastolatka pracowała dla rodziny Whitakerów przez trzy miesiące, po czym przeprowadziła się do apartamentu matki. W tym okresie za namową rodziców ukończyła kurs gotowania.

Przebywała w odwiedzinach w Althorp pod koniec 1978, gdy jej ojciec doznał rozległego udaru mózgu. Hrabia został przewieziony do kliniki, gdzie spędził kilka miesięcy, a zarówno Diana, jak i jej pozostałe rodzeństwo, oddanie zajmowali się sparaliżowanym ojcem. W 1979 odziedziczyła majątek po zmarłej w Stanach Zjednoczonych prababce ze strony matki i kupiła luksusowy apartament w Coleherne Court w okolicy Earl’s Court. Tam sprowadziła trzy przyjaciółki: Carolyn Pride (koleżankę z West Heath School), Virginię Pitman i Annę Bolton, z którymi przez kolejne dwa lata spędzała czas na spotkaniach towarzyskich, zakupach, gotowaniu i podróżach po Londynie. W tym okresie otrzymała również pierwsze oferty pracy: najpierw opiekowała się Amerykaninem Patrickiem Robinsonem, którego rodzice przebywali w Londynie, a następnie prowadziła zajęcia dla dzieci w przedszkolu Young England Kindergarten w dzielnicy Pimlico.

Związek z Karolem, księciem Walii

Znajomość

Pod koniec 1977 została przedstawiona Karolowi, księciu Walii, który przybył do rodowej posiadłości Spencerów na zaproszenie Sary Spencer, swojej przyjaciółki, a zarazem siostry Diany. Diana natomiast przyjechała do Althorp na święta Bożego Narodzenia. Mimo fascynacji księciem, ustąpiła najstarszej siostrze, uznając jej większe prawa do kontaktów z następcą tronu Wielkiej Brytanii. Bliska znajomość Sary Spencer i księcia Karola uległa ochłodzeniu po publikacji wywiadu prasowego, którego Sarah udzieliła w lutym 1978 Jamesowi Whittakerowi i Nigelowi Nelsonowi; w rozmowie opisała swoje relacje z Karolem i jasno powiedziała, że go nie kocha. Odtąd Karol, jeśli zapraszał Sarę, to tylko w towarzystwie Diany. Sarah rok później poślubiła Neila McCorquodale’a.

W listopadzie 1978 Diana została zaproszona do Buckingham Palace na przyjęcie wyprawione z okazji 30. urodzin Karola, a dwa miesiące później, tj. w styczniu 1979, uczestniczyła w przyjęciu w Sandringham House, na który przybyła z siostrami Sarą i Jane (która od czasu poślubienia Roberta Fellowesa w kwietniu 1978 przestała liczyć się jako potencjalna żona dla przyszłego króla). Wówczas kontakty między Karolem a Dianą ograniczały się do flirtu, zwłaszcza że książę Walii miał rozpocząć wtedy romans z Anną Wallace, który to zakończył się latem 1980. Wtedy też Karol i Diana ponownie się spotkali, a kilka tygodni później tańczyli na Goodwood Ball. Obserwatorzy królewscy uznają ten okres za czas, kiedy książę Walii zaczął myśleć o Dianie jako o potencjalnej żonie.

16 listopada 1980 w tygodniku „Sunday Mirror” ukazał się artykuł pt. „Królewski pociąg miłości” opisujący historię, w której tajemnicza blondynka dwa razy odwiedza księcia Walii w pociągu podczas postoju w Wiltshire. Prasa sugerowała, że chodzi o Dianę, czym zgorszona poczuła się zarówno rodzina królewska, jak i Spencerowie; publikacja kwestionowała bowiem reputację Diany jako osoby bez zarzutu oraz podważała kompetencje służb specjalnych, które miały dopuścić do kontaktu następcy tronu z osobą spoza rodziny królewskiej. Oburzona matka Diany, Frances Shand Kydd, wysłała w tej sprawie list do „The Times”.

Na przełomie lat 1980/1981 książę Karol znalazł się pod presją pałacu Buckingham, mediów i opinii publicznej, ponieważ – mimo 32 lat – nadal nie posiadał ani żony ani potomka męskiego, który w przyszłości mógłby odziedziczyć tron. Po śmierci jego wuja i mentora, Ludwika Mountbattena, książę rozpoczął intensywne poszukiwanie żony, jednak potencjalne kandydatki zostały wyeliminowane ze względu na brak królewskiego pochodzenia (Lucia Santa Cruz, modelka Fiona Watson, aktorka Susan George), nieodpowiednią religię (katoliczka Maria Astrid Luksemburska, serbsko-prawosławna Margarita z Karadźordźewiczów), brak zainteresowania ze strony Karola (Patricia Nixon, Anna Wallace) bądź rodzinne dramaty (śmierć dziadka Amandy Knatchull), a niektóre z kandydatek na księżną Walii poślubiły innych mężczyzn (Lady Sarah Spencer, Penelopa Eastwood). Wobec deficytu spełniających kryteria panien Buckingham Palace uznał Dianę Spencer (anglikankę, dziewicę, wysoko urodzoną, a dodatkowo ładną, zdrową i uległą) za idealną kandydatkę na księżną Walii.

Zaręczyny i ślub

6 lutego 1981 Karol oświadczył się Dianie, zgodnie z królewską tradycją, na zamku Windsor. Oświadczyny zostały przyjęte i zaakceptowane przez królową Elżbietę II, jednak ich ogłoszenie przełożono m.in. ze względu na urodziny księcia Andrzeja (19 lutego). 24 lutego 1981 o godz. 11:00 biuro prasowe pałacu Buckingham oficjalnie ogłosiło zaręczyny Karola i Diany. Gdy w wywiadzie zaręczynowym udzielonym telewizji BBC dziennikarz zadał pytanie: – „Czy jesteście w sobie zakochani?”, to Diana odpowiedziała bez zastanowienia: – „Oczywiście!”, tymczasem Karol: – „Cokolwiek to znaczy...”, powodując szereg spekulacji na temat szczerości jego uczuć do narzeczonej. Pierwsze oficjalne wystąpienie publiczne pary od zaręczyn miało miejsce 9 marca 1981 w Royal Albert Hall, gdzie Diana spotkała się m.in. z Grace, księżną Monako.

27 lipca 1981 w Katedrze Św. Pawła w Londynie miała miejsce próba generalna przed ślubem Diany i Karola. Tego samego dnia królowa Elżbieta II wydała bal na cześć młodej pary w pałacu Buckingham. Dwa dni później Diana poślubiła Karola. W uroczystości, ogłoszonej „świętem narodowym” (ang. A bank holiday), uczestniczyło 3,5 tys. osób, poza tym 600 tys. ludzi pojawiło się na ulicach Londynu, a kolejne 750 mln ludzi obejrzało ceremonię w telewizji. Diana była pierwszą od 300 lat Angielką, która poślubiła następcę brytyjskiego tronu. W trakcie składania przysięgi pomyliła kolejność imion narzeczonego, poza tym nie przysięgła mu posłuszeństwa. Uroczystość poprowadził arcybiskup Canterbury, dr Robert Runcie, a druhnami panny młodej zostały: 17-letnia Lady Sarah Armstrong-Jones (córka księżniczki Małgorzaty), 13-letnia India Hicks (wnuczka Louisa Mountbattena), 11-letnia Sarah-Jane Gaselee (córka przyjaciół rodziny królewskiej), 6-letnia Catherine Cameron (córka przyjaciół księcia Karola) i 5-letnia Clementine Hambro (ulubiona uczennica Diany z Young England Kindergarten).

Po ślubie w pałacu Buckingham wyprawione zostało „śniadanie weselne” dla 120 osób, a o godz. 13:10 rodzina królewska wspólnie ze Spencerami pojawiła się na balkonie królewskim. W związku ze ślubem Diana uzyskała tytuł Jej Królewskiej Wysokości Księżnej Walii. Młoda para otrzymała 10 tys. prezentów i 47 tys. listów gratulacyjnych.

Pierwsze lata małżeństwa i obowiązki królewskie

Miesiąc miodowy nowożeńcy rozpoczęli od trzydniowego pobytu w Broadlands, dawnej posiadłości Louisa Mountbattena w hrabstwie Hampshire. Następnie wyruszyli w rejs po Morzu Śródziemnym statkiem „HMY Britannia”, na którym odbywały się przyjęcia i kolacje z udziałem wyższych oficerów na cześć młodej pary. Pod koniec sierpnia 1981 wrócili do Wielkiej Brytanii, by dołączyć do pozostałych członków rodziny królewskiej w szkockiej rezydencji Balmoral. Tam Karol zauważył objawy poważnych zaburzeń odżywiania u żony i skierował ją na konsultację do kliniki w Londynie. Szczegółowe badania medyczne mające na celu wyleczenie księżnej z bulimii zostały jednak przerwane, gdy okazało się, że Diana jest w ciąży. W dniach 27–29 października małżonkowie odbyli swoją pierwszą oficjalną wizytę w Walii, podczas której odwiedzili Cardiff oraz zwiedzili zamek w Caernarfon, a Diana wygłosiła publicznie przemówienie po części w języku walijskim.

5 listopada 1981 pałac Buckingham ogłosił, że Diana spodziewa się dziecka, a poród przewidziany jest na połowę następnego roku. W trakcie ciąży księżna zajęła się urządzeniem dwóch przyszłych domów. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami wprowadziła się do Highgrove, prywatnej posiadłości Karola w hrabstwie Gloucestershire, którą książę zakupił w lipcu 1980. Para uzyskała również dostęp do apartamentów nr 8 i 9 w pałacu Kensington w Londynie. Będąc w czwartym miesiącu ciąży, Diana rzuciła się ze schodów, by desperacko zwrócić na siebie uwagę męża, jednak on to zignorował i uznał za „podnoszenie fałszywego alarmu”. 21 czerwca 1982 w Szpitalu Św. Marii w dzielnicy Paddington w Londynie po ponad 16-godzinnym porodzie urodziła syna, Wilhelma. Za pośrednictwem królewskiego biuletynu ogłoszono, że nowonarodzone dziecko waży 7Ib 1 1/2oz (3,2 kg). Po urodzeniu syna Diana popadła w depresję poporodową. W październiku 1982 Karol ponownie wysłał żonę z Balmoral do Londynu na badania lekarskie, jednak Diana je przerwała, tym razem ze względu na brak efektów. Po jakimś czasie podjęła terapię u psychiatry Maurice’a Lipsedge’a.

Pomimo problemów zdrowotnych (depresji i bulimii), kilkukrotnych prób samobójczych, rozpadającego się małżeństwa (ze względu na zdrady Karola) i specyficznych relacji z mediami, wykonywała swoje obowiązki jako księżnej Walii. W 1982 reprezentowała królową Elżbietę II na uroczystościach pogrzebowych Grace Grimaldi w Monako. W 1983 wraz z mężem i kilkumiesięcznym synem odbyła oficjalne wizyty do Australii i Nowej Zelandii, odmówiła jednak pozostawienia dziecka na brytyjskim dworze pod opieką niań, a złamanie tradycji królewskiej (nie skonsultowała decyzji z królową) umotywowała długim okresem podróży – 45 dni. Kolejną wspólną podróż odbyli w czerwcu 1983 do Kanady. W lutym 1984 wyruszyła w pierwszą samodzielną podróż oficjalną do Norwegii.

15 września 1984 po trwającym dziewięć godzin porodzie urodziła drugiego syna, Henryka Karola Alberta Dawida, którego ojcem chrzestnym został m.in. książę Andrzej. Dbała o to, by jej synowie mieli dobre relacje z pałacowym personelem i zaznawali życia miejscowych dzieci, dlatego też czasem – pod przebraniem – zabierała ich do kina lub restauracji. 9 listopada 1985 rozpoczęła z mężem oficjalną wizytę państwową w Stanach Zjednoczonych, gdzie zostali powitani przez prezydenta USA Ronalda Reagana i pierwszą damę Nancy Reagan. 23 lipca 1986 uczestniczyła z mężem w ślubie księcia Andrzeja i Sary Ferguson, których spotkanie zaaranżowała rok wcześniej, mając przy tym nadzieję na zyskanie na dworze królewskim przyjaciółki i towarzyszki przy okazji oficjalnych obowiązków. Ich ciepłe relacje zakończyły się w 1992, gdy obie pary ogłosiły separację. Kontakty między paniami znacznie się pogorszyły w 1996 po wydaniu przez Ferguson książki autobiograficznej My Story, w której ujawniła szczegóły przyjaźni z Dianą.

Była czynnie zaangażowana w pomoc osobom zakażonym HIV i chorym na AIDS. W 1987 otworzyła pierwszy w Wielkiej Brytanii oddział szpitalny dla pacjentów zmagających się z tą chorobą, a zdjęcia, na których widać ją ściskającą dłonie pacjentów bez uprzednio założonych rękawiczek, wywołały sensację w międzynarodowej prasie.

W latach 1982–1992 wspólnie z Karolem odbyła oficjalne wizyty do Australii, USA, Brazylii, Indii (zrobione tam w lutym 1992 zdjęcia Diany samotnie pozującej fotoreporterom na tle Tadź Mahal obiegły światowe media i stały się dowodem na prawdziwość plotek o kryzysie w jej małżeństwie z Karolem), Kamerunu, Kanady, Nigerii, Indonezji, Hiszpanii, Włoch, Francji, Portugalii i Japonii, a ostatnią wspólną wizytę zagraniczną odbyli w Korei Południowej. Poza tym Diana samodzielnie wizyty złożyła w Niemczech, USA, Szwajcarii, Węgrzech, Egipcie, Belgii, Francji, RRA, Zimbabwe i Nepalu, ponadto w 1995 samodzielnie odwiedziła, m.in. Argentynę, USA, Hongkong i Włochy.

Problemy w małżeństwie

Diana od początku zdawała sobie sprawę z obecności Camilli w życiu Karola. Wiedziała, że łączył ich romans, który zakończył się w 1973 po ślubie Camilli z brygadierem Andrew Parkerem-Bowlesem. O ile niedziwne wydawały się Dianie częste wizyty męża w domu Parker-Bowlesów, którzy wspólnie z Penelopą i Nortonem Knatchbullami tworzyli blisko związaną grupę – tzw. Highgrove Team (pol. Paczka z Highgrove) – oraz których syn Tom był synem chrzestnym Karola, o tyle podejrzliwość jej wzbudziło m.in. odkrycie na ulubionych spinkach Karola do mankietów inicjałów C&C (Charles & Camilla) oraz fotografii Parker-Bowles, które wypadły z notatnika Karola podczas miesiąca miodowego na HMY Britannia w 1981. Diana rozmawiała z Karolem i Camillą (tę nękała głuchymi, nocnymi telefonami), jednak para zarzekała się, że łączą ją wyłącznie przyjacielskie relacje. Pewnego dnia Diana podsłuchała rozmowę telefoniczną męża, podczas której ten wyznał miłość Parker-Bowles.

W 1985 książę zwierzył się przyjaciołom, że „jego małżeństwo jest skończone”. Mimo tego w październiku 1985 wystąpił z Dianą w programie telewizyjnym In Public – In Private: The Prince and Princess of Wales, w którym opowiedzieli o swoim szczęśliwym życiu rodzinnym; program zgromadził przed telewizorami 20 mln ludzi. W 1986 Karol odnowił romans z Camillą Parker-Bowles, a następnie wyjechał wraz z nią do Balmoral na 37 dni, pozostawiając Dianę i synów w Anglii. Odtąd para odnosiła się do siebie z jawną wrogością, a spędzała wspólnie czas wyłącznie, gdy wymagał tego protokół. Diana odbyła także szczerą rozmowę z Parker-Bowles o jej romansie z Karolem. Zwróciła się także do Elżbiety II z prośbą o interwencję w sprawie jej niewiernego syna, jednak królowa odmówiła pomocy, twierdząc: Nie można nic z tym zrobić. Karol jest beznadziejny. Latem 1986 na jednym z przyjęć poznała oficera Jamesa Hewitta, który udzielił jej kilku lekcji jazdy konnej. Wkrótce para nawiązała romans. W lutym 1987 Diana przestała sypiać z mężem. W 1991 rozstała się z Hewittem, ale pozwoliła mu zachować, m.in. listy i prezenty, które ten wykorzystał później w swojej książce, opowiadającej o jego romansie z Dianie. W 1990 odwiedziła Karola w szpitalu, dokąd trafił po złamaniu ręki podczas gry w polo; małżonkowie nie potrafili nawiązać kontaktu, więc księżna udała się do innych pacjentów w klinice, a księciem zaopiekowała się Camilla Parker-Bowles.

16 czerwca 1992 na rynku pojawiła się – napisana przy cichym współudziale księżnej – książka biograficzna pt. Diana: prawdziwa historia Andrew Mortona, w której autor ujawnił wiele nieznanych wcześniej aspektów z życia księżnej i brytyjskiej rodziny królewskiej, m.in. romans Karola z Camillą. Biografia była zapisem przemyśleń Diany, które ta zarejestrowała na magnetofon latem i jesienią 1991 w Kensington Palace, a następnie przekazała Mortonowi za pośrednictwem zaufanych sobie pracowników pałacu. Wielu czytelników uznało, że autor przedstawił sprawę w sposób nieobiektywny, obwiniając o rozpad małżeństwa wyłącznie Karola, a Dianę ukazując jako ofiarę i pomijając jej romans z Jamesem Hewittem. W sierpniu 1992 „The Sun” opublikował zapis rozmów telefonicznych między księżną Walii a jej kochankiem Jamesem Gilbeyem, nagranych 31 grudnia 1989, w których Diana nazwała swoje życie „torturami”, a Windsorów – „pieprzoną rodziną”. Skandal ten został określony jako Dianagate lub Squidgygate (od „Squidgy”, pol. Pączusiu, bo tak Dianę nazywał jej rozmówca). W tym samym miesiącu „The Sun” ujawnił romans księżnej z Jamesem Hewittem, kwestionując tym samym wiarygodność książki Andrew Mortona.

Separacja i rozwód

9 grudnia 1992 premier John Major wygłosił oświadczenie, powiadamiające Izbę Gmin o separacji księcia i księżnej Walii:

12 stycznia 1993 ujawniona została nieprzyzwoita rozmowa telefoniczna Karola i Camilli; wywołany przeciekiem skandal nazwano Camillagate. 29 czerwca 1994 Karol udzielił wywiadu telewizji BBC, w którym przyznał się do cudzołóstwa i romansu z Parker-Bowles. W następnym miesiącu premierę miała książka biograficzna księcia, w której ten ujawnił, że nigdy nie kochał Diany, a do poślubienia jej zmusił go ojciec.

W grudniu 1993 podczas imprezy charytatywnej stowarzyszenia Headway wygłosiła przemówienie, w którym zapowiedziała wycofanie się z życia publicznego.

W 1996 zdjęcie ślubne Diany i Karola znalazło się na plakacie akcji społecznej organizowanej przez British Safety Council, której celem było promowanie bezpiecznych stosunków seksualnych z użyciem prezerwatywy. Po interwencji pałacu reklamę usunięto. Po czteroletniej, przewidzianej prawem, separacji rozwód pary książęcej orzeczono 28 sierpnia 1996. W wyniku pertraktacji uzyskano porozumienie, zgodnie z którym Diana:

• utraciła predykat „Jej Królewskiej Wysokości”, ale zachowała tytuł „Księżnej Walii”;
• zachowała prawo mieszkania w zajmowanym dotąd apartamencie w pałacu Kensington (Diana wyprowadziła się z Highgrove, gdzie pozostał Karol, który swoje biuro londyńskie umieścił w Pałacu Św. Jakuba);
• otrzymała odszkodowanie pieniężne (przypuszcza się, że wynosiło 17–20 mln funtów);
• zachowała wspólną opiekę nad synami wraz z byłym mężem;
• nie poniosła kosztów utrzymania rezydencji, swojego biura oraz wychowania i kształcenia dzieci;
• mogła odbywać oficjalne podróże jako księżna Walii, przy czym były one organizowane i opłacane przez Pałac Buckingham.

Po rozwodzie

Po rozwodzie poświęciła się głównie działalności dobroczynnej. Spotkała się w USA z pierwszą damą Hillary Clinton w celu zebrania pieniędzy na badania diagnozujące raka piersi. Regularnie odwiedzała również szpitale, organizacje i towarzystwa charytatywne, m.in. „London Lighthouse AIDS Centre” (centrum zajmujące się ludźmi zakażonymi HIV i chorymi na AIDS) w Notting Hill, w którym gościła w październiku 1996. Pod koniec roku zainteresowała się problemem min przeciwpiechotnych, masowo stosowanych przez armie na całym świecie, których to ofiarami padały m.in. osoby cywilne, w tym dzieci. W styczniu 1997 dołączyła do kampanii Brytyjskiego Czerwonego Krzyża przeciwko minom, po czym udała się do Angoli, gdzie wzięła udział w projekcie organizacji „The HALO Trust”, przechodząc po zaminowanym polu (w rzeczywistości trasa jej „spaceru” została wyznaczona przez ekspertów). Zwróciło to uwagę światowych mediów na problem min lądowych, których w ponad 50 krajach zakopanych było 110 mln. Akcję potępił jednak zarówno rząd Johna Majora (zgodnie z polityką wojskową Wielka Brytania miny uznała za „pożyteczne”), jak i premier Benazir Bhutto, która oskarżyła Dianę o działanie na rzecz opozycji.

W czerwcu 1997, za namową księcia Wilhelma, wystawiła na aukcję 79 (ponumerowanych od 1 do 80 z pominięciem numeru 13) wybranych przez siebie i syna sukien balowych, wizytowych i koktajlowych. Kreacje, pochodzące z lat 1981–1996, zostały założone przez księżną Walii przy okazji wizyt zagranicznych, wystąpień oficjalnych, gali, uroczystych kolacji oraz premier filmowych. Najwyższą cenę – 222,5 tys. dol. – osiągnęła suknia założona przez Dianę 9 listopada 1985 podczas kolacji inauguracyjnej w Białym Domu, na której zatańczyła z aktorem Johnem Travoltą. Zysk z aukcji został przekazany na rzecz organizacji charytatywnych wspieranych przez Dianę. 18 czerwca 1997 w dzielnicy Bronx w Nowym Jorku spotkała się z Matką Teresą z Kalkuty. 21 lipca po raz ostatni pojawiła się publicznie w Wielkiej Brytanii. Następnie wyjechała do Bośni, gdzie w ramach programu „The Landmine Survivors Network” spotkała się z ofiarami min lądowych; spotkanie było zamknięte dla prasy. Wizyta w Bośni była jej ostatnią wizytą zagraniczną.

Równocześnie z działalnością charytatywną powszechne zainteresowanie wzbudzało życie osobiste Diany. Do partnerów księżnej byli zaliczani: historyk sztuki Oliver Hoare (nawiązali bliższe kontakty ok. 1992), trener Will Carling (ponoć mieli romans w latach 1994–1996), spadkobierca James Gilbey (ich związek miał trwać na przełomie lat 80. i 90.) oraz chiński milioner David Tang (widywano ich razem przy okazji wizyt publicznych księżnej w 1994). W listopadzie 1997 telewizja BBC wyemitowała w programie Panorama wywiad z Dianą, w którym księżna przed kamerami opowiedziała o swoich romansach, kryzysie w małżeństwie (w tym związku męża z kochanką), zaburzeniach odżywiania, samookaleczaniu się i chłodnych relacjach z teściami. Latem 1996 związała się z kardiochirurgiem Hasnatem Khanem, z którym pozostawała w związku przez kilka miesięcy. W lipcu 1997 jej adoratorem został producent filmowy Dodi Al-Fayed, którego ojciec, egipski miliarder Mohamed Al-Fayed, pozostawał w przyjacielskich stosunkach z rodziną królewską. W lipcu 1997 na zaproszenie Mohameda udała się z synami na wakacje do Saint-Tropez. Wspólne wakacje z Dodim wzbudziły zainteresowanie paparazzich, a prasa brukowa zaczęła sugerować romans księżnej z producentem filmowym, publikując zdjęcia pary w prywatnych sytuacjach. 20 sierpnia para wyjechała do Londynu, po czym spotkała się w Nicei, skąd wyruszyli na rejs „Jonikalem”. Diana w tym czasie zrezygnowała z oferty oficjalnej ochrony Scotland Yardu. W prasie spekulowano o rzekomej ciąży księżnej i zaręczynach Diany z Dodim. 30 sierpnia ruszyli z powrotem do Londynu, po drodze zatrzymując się w Paryżu. W godzinach popołudniowych odbyła krótką rozmowę telefoniczną z synami, którzy przebywali z ojcem w Balmoral.

Śmierć

31 sierpnia 1997 o godz. 0:24 w Paryżu, W140, Mercedes-Benz S 280 uderzył w 13. filar tunelu Alma. Samochód, wiozący księżną, uciekał przed paparazzi w trakcie drogi z hotelu Ritz (własności Mohameda Al-Fayeda) do apartamentu przy ulicy Arsène Houssaye. Siedzący po lewej stronie pojazdu kierowca Henri Paul (który był pod wpływem alkoholu i leków psychotropowych) i Dodi Al-Fayed zginęli na miejscu, Diana i Trevor Rees-Jones (ochroniarz Dodiego) zostali ranni. Księżna była przytomna i do ośmiu otaczających ją paparazzich (niektórzy robili zdjęcia) powtarzała: „O mój Boże” i „Zostawcie mnie w spokoju”. Pasażerowie nie mieli zapiętych pasów bezpieczeństwa. Pierwszej pomocy udzielił księżnej lekarz Frédéric Mailliez, który 31 sierpnia o godz. 0:26 przejeżdżał pod tunelem Alma. Następnie zeznał policji, że na tylnym siedzeniu rozbitego Mercedesa znalazł kobietę, która była osłabiona i jęczała, ale była przytomna i nie miała kłopotów z oddychaniem, a wobec braku zewnętrznie widocznych krwotoków ocenił, że odniesione obrażenia nie stanowiły natychmiastowego zagrożenia dla życia rannej. Po udzieleniu pierwszej pomocy i telefonie na pogotowie ratunkowe lekarz odjechał z miejsca wypadku, nie zdając sobie sprawy, kim była ranna (z jej słów domyślił się jedynie, że jest anglojęzyczna). O godz. 1:00 w nocy księżna została przewieziona do szpitala La Pitié-Salpêtriére, gdzie ratowano jej życie i zdrowie. Obrażenia wewnętrzne okazały się jednak zbyt rozległe, wskutek czego księżna zmarła w niedzielę, 31 sierpnia 1997 tuż po godz. 4:00.

Śmierć księżnej Walii spotkała się z emocjonalnym odbiorem, zarówno ze strony Brytyjczyków, jak i tabloidów. Ludzie w hołdzie zmarłej składali kwiaty, laurki, baloniki, wiersze, świeczki, maskotki oraz listy kierowane do niektórych członków rodziny królewskiej. Miejsca upamiętniające Lady Di utworzyły się nie tylko pod pałacami: Buckingham (oficjalną rezydencją monarchini) i Kensington (londyńskim mieszkaniem Diany), lecz także w miejscach, gdzie często była widywana i fotografowana; kwiaty składano m.in. pod restauracjami, w których jadała kolacje, czy przed siłownią, w której ćwiczyła. W Pałacu św. Jakuba wystawiona została księga kondolencyjna. Do Pałacu Kensington przysłano 175 tys. listów i 150 tys. pocztówek, a do Pałacu Św. Jakuba – 200 tys. listów.

W niedzielę książę Karol wspólnie z siostrami Diany, Lady Sarą McCorquodale i Lady Jane Fellowes, odebrał trumnę z ciałem księżnej i przywiózł do Wielkiej Brytanii. Na wojskowym lotnisku Northolt powitał ją m.in. premier, Tony Blair.

Telewizje relacjonowały wydarzenia poprzedzające pogrzeb. Równocześnie z memoriałami ku księżnej, prasa krytykowała brak reakcji Windsorów. Postępując zgodnie z protokołem, przebywająca w Balmoral rodzina królewska w niedzielę 31 sierpnia udała się na poranne nabożeństwo, a następnie powróciła do zamku i nie wydawała żadnych komunikatów do piątku. Szczególne kontrowersje wzbudziła sprawa flagi na maszcie Pałacu Buckingham. Opinia publiczna oczekiwała bowiem, że sztandar królewski zostanie na znak żałoby opuszczony do połowy, czemu jednak przeczył protokół, zgodnie z którym flaga powinna być wywieszona wyłącznie w okresie, gdy monarcha przebywa w pałacu. Królowa wyraziła zgodę na odstąpienie od tradycji i zezwoliła na wywieszenie flagi państwowej opuszczonej do połowy, honorując w ten sposób zmarłą księżną, matkę wnuków Jej Królewskiej Mości, a 5 września wydała komunikat telewizyjny, w którym wspomniała matkę książąt Wilhelma i Henryka.

Pogrzeb

6 września 1997 w Opactwie Westminsterskim odbył się pogrzeb Diany. Uroczystości rozpoczęły się o godz. 11:00 czasu brytyjskiego, a mowę pogrzebową wygłosił brat zmarłej, Charles Spencer. Przemawiały również siostry Diany: Lady Sarah McCorquodale i Lady Jane Fellowes. Matka, Frances Shand Kydd była obecna, ale nie zabrała głosu. Elton John, przyjaciel Diany, wykonał w hołdzie księżnej przekształconą wersję piosenki „Candle in the Wind” (pol. Świeca na wietrze), której tekst został dostosowany do Lady Di, np. słowa „Goodbye Norma Jean” (pol. Żegnaj Normo Jean) zastąpiono „Goodbye England’s Rose” (pol. Żegnaj Różo Anglii). W trakcie uroczystości pogrzebowych wykonano również ulubiony hymn księżnej „I Vow to Thee My Country”.

Za trumną szli: książę Karol, Charles Spencer, 9. hrabia Spencer (brat), książę Wilhelm (starszy syn), Filip, książę Edynburga (były teść), a także książę Henryk (młodszy syn), który w kwiatach na trumnie ułożył kartkę podpisaną „Mommy” (pol. Mamusia). W pogrzebie uczestniczyło wiele znanych osobistości, m.in.: Margaret Thatcher, Richard Attenborough, John Major, Tom Cruise, Nicole Kidman, Tom Hanks, Steven Spielberg, Diana Ross, Sting, Mohamed Al-Fayed, George Michael, Luciano Pavarotti, Bruce Oldfield, Noor, królowa Jordanii, Bernadette Chirac, Cindy Crawford, Chris de Burgh, Iman, Mario Testino, Hillary Rodham Clinton, Valentino, Karl Lagerfeld oraz Donatella Versace (siostra Gianniego Versace, w którego pogrzebie Diana uczestniczyła kilka tygodni wcześniej). Obecni byli także przyjaciele księżnej, m.in. Sarah, księżna Yorku czy Rosa Monckton (spędziła z Dianą wakacje w ostatnim miesiącu jej życia), a także przedstawiciele 106 organizacji charytatywnych, z którymi współpracowała księżna. Na pogrzeb została zaproszona też Matka Teresa z Kalkuty, jednak zmarła na dzień przed pogrzebem.

Ponad milion ludzi pojawiło się na trasie przejazdu trumny z Opactwa Westminsterskiego do rodzinnej posiadłości Spencerów w Northamptonshire. Szacuje się również, że pogrzeb w telewizji oglądało 2,5 mld osób na świecie.

Początkowo miejscem pochówku księżnej Walii miała być rodowa Kaplica Spencerów niedaleko Great Brington. Plany zmienił jednak jej brat Charles Spencer, tłumacząc decyzję chęcią zapewnienia zmarłej siostrze prywatności i umożliwienia jej synom odwiedzania grobu bez obecności turystów czy dziennikarzy. Pozostają jednak kontrowersje dotyczące wyboru Althorp jako miejsca spoczynku, ponieważ gdy Diana po rozstaniu z Karolem utraciła dostęp do posiadłości wiejskiej (wspólne dotąd Highgrove zostało zajęte przez księcia Walii), poprosiła brata o udostępnienie jej domku Garden House, leżącego na terenach należących do Althorp, lecz ten odmówił, tłumacząc się obawą o utratę prywatności poprzez ciągłą obecność paparazzich wokół siostry. Od tego czasu kontakty między rodzeństwem się ochłodziły.

W prywatnej uroczystości pochówku Diany udział wzięły wyłącznie najbliższe osoby z otoczenia księżnej: były mąż, synowie, matka, rodzeństwo, bliski przyjaciel i ksiądz. Księżna została pochowana w czarnej sukni z długimi rękawami, zaprojektowanej przez jej ulubioną projektantkę, Catherine Walker. W jej dłoniach umieszczono różaniec, prezent od Matki Teresy z Kalkuty. Na wyspie Althorp posadzono 36 drzew symbolizujące każdy rok życia księżnej.

Pamięć o Dianie

Niedługo po śmierci księżnej utworzono fundację Diana, Princess of Wales Memorial Fund. Z ramienia fundacji wręczane są Diana Awards, nagrody honorujące osiągnięcia młodych ludzi na całym świecie.

24 lipca 2017 telewizja ITV nadała film dokumentalny Diana, nasza matka: jej życie i spuścizna (ang. Diana, Our Mother: Her Life and Legacy), w którym wystąpili synowie księżnej. W tym samym roku ukazał się również dokument Diana – 7 dni wyprodukowany przez BBC.

Miejsce wypadku

Tunel Alma, w którym zginęli Diana, Dodi Al-Fayed i Henri Paul, stał się miejscem upamiętnienia zmarłej księżnej. Podobnie, jak w przypadku pałaców Buckingham oraz Kensington, również w tunelu, w którym doszło do wypadku, ludzie składali kwiaty, kartki, zabawki i inne wyrazy uznania. Ze względów bezpieczeństwa wprowadzono jednak zakaz pozostawiania jakichkolwiek rzeczy, ponieważ mogłoby to zagrozić przejeżdżającym przez tunel.

Nieoficjalnym pomnikiem pamięci Diany stał się pomnik „Płomień Wolności” (fr. Flamme de la Liberté), będący pełnowymiarową repliką płomienia usadowionego w dłoni Statuy Wolności i znajdujący się nad tunelem Alma. Rzeźba od 1997 jest mocno utożsamiana ze zmarłą księżną Walii. Guy Lesoeurs, antropolog i autor książki Diana of the Alma Bridge – The Pilgrims of the Flame (wyd. 2005), stwierdził, że „większość ludzi, którzy tu przychodzą, uważa, że [pomnik] został zbudowany dla niej”. Teren, na którym znajduje się „Płomień Wolności”, został nazwany Place Diana na cześć księżnej.

Pomniki

• The Diana, Princess of Wales Memorial Gardens (pl. Ogrody Pamięci Diany, księżnej Walii) w Londynie;
• The Diana, Princess of Wales Memorial Fountain (pl. Fontanna Pamięci Diany, księżnej Walii) w Hyde Parku w Londynie;
• The Diana, Princess of Wales Memorial Playground (pl. Plac zabaw Pamięci Diany, księżnej Walii) w Kensington Gardens w Londynie;
• The Diana, Princess of Wales Memorial Walk (pl. Pasaż Pamięci Diany, księżnej Walii), między Kensington Gardens, Green Park, Hyde Park oraz St. James’s Park, również w Londynie.

Dwa londyńskie pomniki, niemające zastosowania ani rekreacyjnego, ani praktycznego, postawione zostały w Harrodsie, centrum handlowym należącym do ojca Dodiego Al-Fayeda. Oba zostały zaprojektowane przez Billa Mitchella, bliskiego przyjaciela Mohameda Al-Fayeda. Pierwszy z nich powstał w 1998, natomiast otwarcie drugiego zainaugurowano 1 sierpnia 2005. Oba odnoszą się do uczucia, które – według Mohameda Al-Fayeda – miało łączyć Dianę i Dodiego: w przypadku pierwszego są to relikwie (kielich używany w ostatniej kolacji pary oraz pierścionek „zaręczynowy”), natomiast drugi zawiera w sobie napis „Innocent Victims” (pl. Niewinnym Ofiarom).

Koncert dla Diany

1 lipca 2007 na Stadionie Wembley odbył się „Koncert dla Diany”, upamiętniającą księżną w 10. rocznicę jej śmierci. Koncert prowadzili synowie Diany, książęta Wilhelm i Henryk (organizatorzy wydarzenia), występujących zapowiedzieli David Beckham, Sienna Miller i Dennis Hopper, a przemowy wygłosili Nelson Mandela, Ben Stiller, Bill Clinton i Tony Blair. Na koncercie wystąpiło wielu artystów, m.in. Duran Duran (ulubiony zespół Diany), Lily Allen, Fergie, Nelly Furtado, English National Ballet, Joss Stone, Natasha Bedingfield, Anastacia, Andrea Bocelli, Josh Groban, Sarah Brightman, Rod Stewart, Kanye West i Take That. Koncert otworzył i zamknął sir Elton John, przyjaciel zmarłej księżnej.

W koncercie udział wzięli: niektórzy członkowie brytyjskiej rodziny królewskiej (w tym księżniczki Beatrycze i Eugenia, Zara Phillips i Peter Phillips), rodzina Spencerów (m.in. brat księżnej, Charles Spencer), a także przyjaciółki wnuków monarchini: Chelsy Davy, Autumn Kelly i Kate Middleton wraz z rodziną. Resztę publiczności stanowiły osoby prywatne, łącznie w koncercie uczestniczyło 63 tys. osób. Wśród oglądających zabrakło Karola, księcia Walii oraz Kamili, księżnej Kornwalii.

Zysk z biletów – 1 mln funtów – został przekazany na fundacje wspierane przez księżną oraz jej synów, m.in. Diana’s Memorial Fund, Centrepoint i Sentebale.

Pochodzenie

Diana pochodziła ze starego, arystokratycznego rodu z królewskimi koneksjami. Wywodzący swe pochodzenie od Despencera, który przybył na wyspę wraz z Wilhelmem I Zdobywcą w XI wieku, Spencerowie należeli do ścisłego otoczenia rodziny królewskiej. Diana spokrewniona była z takimi królami, jak: Henryk VII Tudor, Elżbieta I Tudor i Jakub I Stuart. Jednak najbliższe pokrewieństwo wiąże ją z królem Anglii i Szkocji, Karolem II Stuartem przez jego 4 synów, pochodzących ze związków z kochankami:

• Henry FitzRoy, 1. książę Grafton, syn ze związku z Barbarą Palmer, 1. księżną Cleveland;
• Charles Lennox, 1. książę Richmond, syn ze związku z Louise de Kéroualle;
• Charles Beauclerk, 1. książę St Albans, syn ze związku z aktorką Nell Gwyn;
• James Scott, 1. książę Monmouth, syn ze związku z Lucy Walter.

Z linii Charlesa Lennoxa, 1. księcia Richmond wywodzą się również Kamila, księżna Kornwalii (dawniej Camilla Parker Bowles) i Sarah, księżna Yorku.

Słynne osoby, z którymi Diana należała do jednej rodziny to: sir Winston Churchill (z rodu Spencer-Churchill) oraz Georgiana Cavendish, księżna Devonshire (z domu Spencer), arystokratka i skandalistka. Na podstawie historii tej ostatniej w 2008 roku powstał film pt. „Księżna” (ang. The Duchess) z Keirą Knightley w roli głównej.

Inne osobistości spokrewnione z księżną Walii to m.in. prezydenci USA: George Washington i Franklin Delano Roosevelt, oraz aktorzy: Humphrey Bogart i Rudolph Valentino.

Ze strony matki, Diana miała irlandzkie i szkockie korzenie. Jej prababką była Frances Work (1857–1947) – amerykańska dziedziczka i skandalistka.

Związki z Windsorami

Obydwie babki Diany, zarówno Cynthia Spencer, jak i Ruth Gill, baronowa Fermoy, były damami dworu Elżbiety Bowes-Lyon, późniejszej Królowej Matki. Ojciec Diany, Edward Spencer, 8. hrabia Spencer był synem chrzestnym Edwarda VIII, a w dorosłości koniuszym Jerzego VI w latach 1950–1952 oraz Elżbiety II w latach 1952–1954. Dziadek księżnej ze strony ojca, Albert Spencer, 7. hrabia Spencer był synem chrzestnym Edwarda VII.

Najstarsza siostra Diany, Sarah Spencer romansowała z Karolem, księciem Walii i była wymieniana jako potencjalna kandydatka na żonę dla niego w latach 1977–1978. Druga siostra księżnej, Jane wyszła za mąż za Roberta Fellowesa, prywatnego sekretarza królowej Elżbiety II w latach 1990–1999, ogłoszonego Baronem Fellowes z Shotesham (hrabstwo Norfolk) w październiku 1999 roku.

Tytulatura

• 1 lipca 1961 – 9 czerwca 1975: Czcigodna Diana Frances Spencer (The Honourable Diana Frances Spencer)
• 9 czerwca 1975 – 29 lipca 1981: Lady Diana Frances Spencer
• 29 lipca 1981 – 28 sierpnia 1996: Jej Królewska Wysokość Księżna Walii (Her Royal Highness The Princess of Wales)
  • W trakcie małżeństwa pełny tytuł Diany brzmiał: Jej Królewska Wysokość Księżna Karolowa Filipowa Arturowa Jerzowa, księżna Walii & hrabina Chester, księżna Kornwalii, księżna Rothesay, hrabina Carrick, baronowa Renfrew, Pani Wysp, księżna Szkocji (ang. Her Royal Highness The Princess Charles Philip Arthur George, Princess of Wales & Countess of Chester, Duchess of Cornwall, Duchess of Rothesay, Countess of Carrick, Baroness of Renfrew, Lady of the Isles, Princess of Scotland).
• 28 sierpnia 1996 – 31 sierpnia 1997: Diana, księżna Walii (Diana, Princess of Wales)
  • Po rozwodzie Diana utraciła predykat „Jej Królewskiej Wysokości”, zachowując tytuł „Księżnej Walii”. Pałac Buckingham wydał specjalne oświadczenie, w którym ogłosił, że Diana (w przeciwieństwie do Sary, księżnej Yorku) pozostaje członkiem rodziny królewskiej jako matka 2. i 3. osoby w sukcesji do tronu brytyjskiego. Ta sytuacja uczyniła Dianę pierwszą niekrólewską księżną brytyjską (ang. [The] Princess)

Przydomki

Szczególnie przed rokiem 1981 Diana była zwana tytułem, który nosiła przed poślubieniem księcia Karola – Lady Diana, a także kombinacją ze skróconą formą imienia: Lady Di lub z samym inicjałem: Lady D. W okresie znajomości i narzeczeństwa z księciem była również zwana Shy Di (z ang. nieśmiała Di), w odniesieniu do jej widocznego zmieszania spowodowanego zainteresowaniem mediów.

Po ślubie z Karolem media przy oficjalnych okazjach opisywały Dianę jako księżna Walii lub, wykorzystując formę nieoficjalną i jednocześnie niepoprawną, księżna Diana. Z uwagi na względy objętościowe prasa używała imienia Diana lub jego skróconej formy Di. W przypadku tego ostatniego co najmniej raz wykorzystano grę słów. Magazyn People umieścił na okładce wydania z 11 marca 1996 zdjęcie księżnej z napisem skomponowanym ze słów Di i divorce (z ang. rozwód).

W wywiadzie udzielonym Martinowi Bashirowi dla BBC Panorama, księżna wyznała, że chciałaby być królową [ludzkich] serc bądź królową serc [ludu].

Po rozwodzie zwykle określana była swoim oficjalnym tytułem Diana, księżna Walii.

31 sierpnia 1997 premier Wielkiej Brytanii Tony Blair wygłosił przemówienie, w którym nazwał zmarłą Dianę księżną ludu.

Odznaczenia

• Royal Family Order królowej Elżbiety II – 1981
• Order Doskonałości klasy specjalnej – 1982, Egipt
• Krzyż Wielki Orderu Korony – 1982, Holandia

Zobacz też

• Diana (film)
• Królowa (film 2006)
• The Crown (serial 2016)
• Traktat ottawski

Uwagi

Bibliografia

• Andrew Grant, Diana, księżna Walii. Baśń, która stała się mitem., wyd. 2, Videograf II, Chorzów 2007, ISBN 978-83-7183-440-0.
• AndrewA. Morton AndrewA., Diana: Her True Story in Her Own Words, wyd. Completely rev. ed, New York: Pocket Books, 1998, ISBN 0-671-02412-4, OCLC 39798796 .
• IsabelleI. Bricard IsabelleI., Dynastie panujące Europy, GrażynaG. Schirmer (tłum.), JacekJ. Schirmer (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2007, ISBN 978-83-7391-767-5, OCLC 169895614 .
• Colin Campbell, Królewskie małżeństwa, przeł. Monika Kiełtyka, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1998, ISBN 83-11-08839-X.
• Paul Burrell, Tacy byliśmy. Wspominając Dianę., przeł. Magdalena Stysz, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2006, ISBN 978-83-89656-29-2.
• Ulrike Grunewald, Słynne rywalki, przeł. Roman Niedballa, Videograf II, Chorzów 2008, ISBN 978-83-7183-682-4.
• MarekM. Rybarczyk MarekM., Elżbieta II. Ostatnia taka królowa, Muza SA, 2022, ISBN 978-83-287-2183-8 ..

Linki zewnętrzne

• Fundusz pamięci Diany, księżnej Walii. theworkcontinues.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)]. (oficjalna strona internetowa) (ang.)
• Profil na oficjalnej stronie internetowej Brytyjskiej Monarchii (ang.)
• Profil na oficjalnej stronie internetowej Pałacu Kensington. hrp.org.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).
• Wystawa poświęcona Dianie, księżnej Walii na oficjalnej stronie internetowej Althorp. althorp.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-26)]. (ang.).
• Nagroda imienia Diany, księżnej Walii (oficjalna strona internetowa) (ang.)
• Rok później: ministrona ku pamięci Diany, księżnej Walii (ang.)
• Diana: A Celebration – Wystawa poświęcona Dianie, księżnej Walii. dianaexhibition.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-24)]. (ang.).
• Aukcja sukien Diany, księżnej Walii na oficjalnej stronie internetowej Christie’s New York (ang.)