Doradztwo rolnicze
Doradztwo rolnicze – stanowi zbiór zasad, form, metod i systemów organizacyjnych obejmujących doradców rolniczych, których działalność skierowana jest na kształtowanie innowacyjnych postaw rolników, podnoszenia ich kompetencji, wiedzy i umiejętności zawodowych. Pojęcie doradztwo rolnicze ma podwójne znaczenie – teoretyczne i praktyczne. W ujęciu teoretycznym to specjalizacja naukowa w ramach agronomii, która przygotowuje – poprzez wykłady, ćwiczenia i seminaria magisterskie – studentów do zawodu doradcy rolniczego. W sferze praktycznej jest to sposób działania i postępowania doradców w procesie wdrażania i upowszechniania postępu rolniczego w rolnictwie i na obszarach wiejskich.
Kształtowanie doradztwa rolniczego
Początki doradztwa rolniczego należy łączyć z nurtem agronomii społecznej zapoczątkowanym w okresie międzywojennym.
W 1961 r. przy wyższych szkołach rolniczych powołano ośrodki rozwoju postępu technicznego w rolnictwie z zadaniem koordynowaniem prac naukowo-badawczych uczelni w kierunku ich użyteczności praktycznej.
W 1967 r. z uwagi na brak jasno sprecyzowanych kierunków rozwoju i ich roli w strukturze uczelni jako jednostek naukowo-badawczych, a także uprawnień w stosunku do katedr i zakładów, ośrodki przekształcono w zakłady upowszechniania postępu w rolnictwie. Zadaniem zakładów było prowadzenie badań i analiz zakończonych prac naukowych oraz popularyzacja osiągnięć nauki mającej znaczenie dla praktyki.
W 1975 r. rozpoczęto w akademiach rolniczych przekształcać zakłady upowszechniania postępu w rolnictwie w zakłady (katedry) doradztwa rolniczego, wraz z wprowadzeniem przedmiotu doradztwo rolnicze.
Z czasem nazwę przedmiotu doradztwo rolnicze zmieniona na doradztwo w agrobiznesie, nadają szerszy zakres i wprowadzając nowe treści związane z funkcjonowaniem rolnictwa we Wspólnocie Europejskiej.
Definicja doradztwa rolniczego w ujęciu niektórych autorów
W literaturze przedmiotu nie znajdziemy jednolitej interpretacji pojęcia doradztwo rolnicze. Badacze tej problematyki skupiali swoją uwagę na funkcjach praktycznych i usytuowaniu podmiotów uczestniczących w procesie doradzania, w mniejszym zaś zakresie na teoretycznych rozważaniach miejsca doradztwa rolniczego w systemie nauki rolniczej, co obrazują poniższe przykłady.
Doradztwo rolnicze oznacza udzielanie przez pracowników służby rolnej, specjalnie do tego powołanych i upoważnionych, pomocy fachowej rolnikom-producentom w konkretnych sprawach zawodowych, związanych do racjonalnego prowadzenia gospodarstwa. Pomoc ta polega na przekazywaniu rolnikom odpowiednich informacji oraz instruktażu z zakresu przyrodniczych, technicznych i ekonomicznych zagadnień produkcji rolniczej, jak też przekonywaniu i nakłanianiu do racjonalnego działania w kierunku nieustannego ulepszania organizacji gospodarstw i technologii produkcji.
Doradztwo rolnicze w szerokim słowa znaczeniu stanowi całokształt organizacji i metodyki upowszechniania wiedzy i postępu technicznego
Doradztwo rolnicze było – w ścisłym słowa znaczeniu – nakłanianiem rolnika (klienta) do pożądanego działania w sposób ciągły, trwały i zorganizowany przez wykrywanie i usuwanie z rolnikiem błędów w gospodarstwie
Doradztwo rolnicze to swoisty rodzaj edukacji rolniczej, polegającej na automotywacyjnym i intencjonalnym współdziałaniu partnerskim rolnika z doradcą rolniczym, zmierzającym do rozwiązania problemów zawodowych rolnika znajdującego się, bądź mogącego się znaleźć, w określonej sytuacji problemowej oraz pozwalającym: przygotować rolnika do podejmowania skutecznych działań, zapobiegających niepowodzeniom w jego pracy we własnym gospodarstwie rolnym. Nastawić i wdrożyć rolnika do samodzielnego rozpoznawania i rozwiązywania swoich problemów zawodowych.
Przez doradztwo rolnicze rozumie się instytucje świadczące usługi dla rolnictwa i mieszkańców wsi, które mają na celu ukazania im istniejącej sytuacji, przygotowanie ich do rozpoznania i rozwiązywania swoich problemów zawodowych i rodzinnych oraz podejmowania samodzielnych decyzji i skutecznych działań w tym zakresie.
Doradztwo rolnicze traktowane jest jako dziedzina nauk andragogicznych, która posiada wyodrębniony przedmiot badań, własne podstawowe pojęcia, narzędzia badawcze, zaplecze, kadrę pracowników naukowych oraz wykorzystuje w praktyce metody badań naukowych. Przedmiotem zainteresowań doradztwa rolniczego, jako dyscypliny naukowej są funkcje zawodowe doradców rolniczych, typologia rolników będących partnerami doradcy w procesie doradczym oraz podstawowe składniki tego procesu, jak: cele, treści, formy, metody i środki
Etapy rozwoju służby rolnej i doradczej
Doradztwo rolnicze opiera swój system między innymi na służbach rolnych i doradczych, których celem jest informowanie, wdrażanie, upowszechnianie, szkolenie i pomaganie rolnikom w przyswajaniu innowacji rolniczych. Po reaktywowaniu służby rolniczej w 1957 r. służba przechodziła zmiany organizacyjne i strukturalne, które pozwalają na wyodrębnienie kilka wyraźnych etapów rozwoju, w tym:
- 1957–1960 – instruktorzy rolni powiatowych związków kółek rolniczych, oddelegowani do gromad w celu udzielania porad fachowych rolnikom indywidualnym;
- 1961–1967 – agronom gromadzki powiatowych związków kółek rolniczych skierowany do gromad z zadaniem odnoszenie poziomu kultury rolnej, zapewnienie realizację ustaw dotyczących produkcji rolniczej oraz wykonywanie statutowych zadań kółek rolniczych;
- 1963–1967 – zootechnik gromadzki pracownik wydziału rolnictwa powiatowej rady narodowej skierowany do gromady w celu podjęcia prac nad doskonaleniem zwierząt gospodarskich, wdrażaniem racjonalnych systemów żywienia zwierząt gospodarskich oraz upowszechnianiem nowoczesnych metod konserwacji pasz;
- 1968–1972 – gromadzka służba rolna obejmowała zespół specjalistów rolnictwa zatrudnionych w gromadzie. Podstawowym celem ich działalności było zapewnienie dalszego wzrostu produkcji rolniczej, racjonalne wykorzystania środków produkcji, realizowanie programu agrominimum oraz innych poczynań określonym planem rozwoju gromady;
- 1973–1981 – gminna służba rolna składała się w głównej mierze z pracowników gromadzkiej służby rolnej, ale z nowymi priorytetami wynikającymi z polityki rolnej. Do zadań gminnej służby rolnej należało organizowanie rozwoju produkcji rolniczej, racjonalne wykorzystanie środków produkcji, prowadzenie intensywnej gospodarki na trwałych użytkach zielonych;
- 1975–1990 – służba doradcza wojewódzkich ośrodków postępu rolniczego powołana z zadaniem adaptowanie i wdrażanie do produkcji rolniczej wyników prac naukowo-badawczych i osiągnięć praktyki, upowszechnianie nowych technologii, metod i środków produkcji oraz rozwijanie specjalizacji w produkcji rolniczej, prowadzenie wzorcowego gospodarstwa rolnego oraz ośrodków szkoleniowych;
- od 1991 – służba doradztwa specjalistycznego wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego.
Komercyjne doradztwo rolnicze
Do 2007 r. doradztwo rolnicze miało charakter państwowy lub społeczny (kółka rolnicze) finansowane z budżetu państwa. Poprzez rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2008 r. w sprawie akredytacji podmiotów świadczących usługi doradcze otwarta została droga do wykonywanie usług przez osoby fizyczne. W 2012 r. zarejestrowanych zostało 157 akredytowanych podmiotów doradczych, w których zatrudniono 308 uprawnionych doradców.
Doradztwo rolnicze realizowane przez izby rolnicze
Na podstawie ustawy z 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich izby rolnicze zyskały uprawnienia świadczenia usług doradczych na rzecz rolników indywidualnych. W rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2008 r. zostały zawarte szczegółowe warunki udzielania usług doradczych przez izby rolnicze.