Dozymetr (dawkomierz) – przyrząd do pomiaru dawki promieniowania jonizującego lub aktywności promieniotwórczej preparatów.
Dozymetr mierzący dawkę pochłoniętą przez pojedynczą osobę nazywa się dozymetrem indywidualnym.
Dozymetr służy do wyznaczana dawek promieniowania związanych z emisją cząstek alfa, cząstek beta oraz promieniowania gamma. Niektóre dozymetry są również wrażliwe na promieniowanie rentgenowskie lub promieniowanie neutronowe.
Rodzaje dozymetrów:
- licznik Geigera-Müllera – dozymetry tego typu zliczają (całkują) pomiar w czasie, umożliwiając bezpośredni odczyt dawki promieniowania.
- komora jonizacyjna – w osobistych dozymetrach bezpośredniego odczytu,
- dozymetr półprzewodnikowy – oparte na diodach półprzewodnikowych lub tranzystorach polowych MOSFET,
- dozymetr chemiczny
- dozymetr barwnikowy – np. dozymetr żelazawo-żelazowy (Frickego) działający przez utlenianie jonów Fe2+ do Fe3+ w zakwaszonym roztworze wodnym zawierającym rozpuszczony tlen. Dozymetr ten może służyć do wyznaczania dawek od 40 do 400 Gy,
- dozymetr alaninowy – oparty na alaninie, która po wzbudzeniu tworzy rodnik, do odczytu stosowana jest aparatura do spektroskopii elektronowego rezonansu paramagnetycznego EPR,
- dozymetr fotometryczny – wykorzystuje film fotograficzny (emulsja jądrowa) rejestrującą skumulowaną dawkę promieniowania,
- dozymetry luminescencyjne
- dozymetr radiofotoluminescencyjny, RFL – wykorzystujący zjawisko radiofotoluminescencji związków fosforu (szkła fosforowego domieszkowanego srebrem, borem lub litem). Odczyt dokonuje się poprzez naświetlenie dozymetru promieniowaniem ultrafioletowym. Odczyty można powtarzać wielokrotnie.
- dozymetr termoluminescencyjny, TLD – oparty na zjawisku termoluminescencji we fluorkach litowców i berylowców, głównie we fluorku wapnia CaF2 i fluorku litu domieszkowanym magnezem i tytanem LiF:Mg, Ti (MTS-N), lub miedzią i fosforem LiF:Mg, Cu, P (MCP-N). Ze względu na niewielką cenę, łatwość użycia oraz możliwość wielokrotnego wykorzystania dozymetry termoluminescencyjne coraz częściej zastępują dozymetry fotograficzne,
- dozymetr elektretowy – wykorzystuje efekt elektretowy do pomiaru promieniowania alfa, beta i gamma
Osobisty dozymetr bezpośredniego odczytu, działający jako komora jonizacyjna
Bibliografia
- ICRP Publication 60: 1990 Recommendations of the International Commission on Radiological Protection, Elsevier 1991
- Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz.U. z 2005 r. nr 20, poz. 168 z 3 lutego 2005)
- Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06723-6. (pol.).
