Ekofeminizm

Ekofeminizm – nurt w obrębie feminizmu, którego zwolenniczki i zwolennicy uważają, że opresyjne zachowania wobec kobiet mają to samo źródło co destrukcyjne traktowanie środowiska naturalnego.

Termin pochodzi z języka francuskiego, gdzie słowo écoféminisme zostało stworzone przez Françoise d’Eaubonne w 1974 roku, w książce Le féminisme ou la mort. Stanowiło ono połączenie ekologii z feminizmem; dziełem fundamentalnym jest tu jednak Féminisme-Ecologie: révolution ou mutation ten samej autorki z 1978 roku.

Badacze związani z ekofeminizmem rozważają m.in. związki między seksizmem (dyskryminacją ze względu na płeć), dominacją natury (m.in. traktowanie zwierząt, eksperymentowanie na zwierzętach) oraz rasizmem (dyskryminacją ze względu na kolor skóry lub pochodzenie) i nierównościami społecznymi. Dzięki tego rodzaju badaniom wydaje się dziś łatwiejszym walczenie nie tylko z symptomami seksizmu czy rasizmu, ale również z ich źródłami.

Porównanie feminizmu i ekofeminizmu pokazuje wiele związków pomiędzy tymi pojęciami, nie tylko w nazwie. W feminizmie stroną pokrzywdzoną jest kobieta, a w ekofeminizmie – przyroda, jako poszerzona strefa kobiecości. Nad jednym i drugim mężczyźni chcą obecnie sprawować władzę, dominować, kontrolować, oba podmioty traktowane są jak towar i czyjaś własność, którą można handlować oraz ją eksploatować.

Ekofeminizm nie jest jednak częścią feminizmu lub ekologii. Jeśli już, jest on czymś w rodzaju meta-feminizmu, proponującego odrębną, poszerzoną metodologię dla zrozumienia świata. Obok feminizmu i ruchu na rzecz środowiska ekofeminizm kieruje swoje soczewki na analizę prepatriarchalnej historii, odwołuje się do duchowości, krytykuje antropocentryzm, rasizm, imperializm, podział na klasy, grupy wiekowe i wszelkie inne formy ucisku.

Niektórzy ekofeminiści, według których najzdrowszą i najstabilniejszą formą współżycia społecznego są niewielkie wspólnoty, postulują powrót do tradycyjnego modelu życia wspólnotowego, zorganizowanego wokoło eko-wiosek, w których mieszkałoby około stu osób. Władza i ziemie w tychże ośrodkach przekazana miałaby być kobietom, co oznaczałoby stworzenie społeczeństwa matriarchalnego. Ekofeminiści proponują powrót do dzikości, jako jedyną drogę do poznania natury kobiety.

Obok ekologii rdzennych Amerykanów, mówiącej o jedności człowieka z Ziemią i ekologią transpersonalną, która głosi, że realizacja pełnego potencjału indywidualnej jednostki prowadzi do badania współzależności tej jednostki z szerszym światem, co z kolei przynosi zazwyczaj głębsze zrozumienie siebie, ekofeminizm jest jedną z trzech ekozofii rozpatrującymi kwestię tożsamości jednostki w społeczeństwie. Współcześni przedstawiciele ekofeminizmu to m.in.: Carol J. Adams (ur. 1951), Karen J. Warren (ur. 1947), Gloria Orenstein, Vandana Shiva, Ariel Salleh, Stacy Alaimo, Starhawk, Chris J. Cuomo, Val Plumwood (1939-2008). Najbardziej znane polskie ekofeministki to Anna Nacher i Ewa Charkiewicz.

Bibliografia

• Julia Fiedorczuk: Ekofeminizm. W: Monika Rudaś-Grodzka: Encyklopedia gender: płeć w kulturze. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-7554-816-7.

Linki zewnętrzne

• „Environmental Justice: Some Ecofeminist Worries About a Distributive Model” (ang.), Karen J. Warren.
• „Ecofeminism” (ang.), Rosemary Radford Reuther
• „What Could an Ecofeminist Society Be?”. lancs.ac.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-25)]. (ang.), autorstwa Françoise d’Eaubonne (format .pdf)