Franz Christian Boll (ur. 26 lutego 1849 w Neubrandenburgu, zm. 19 grudnia 1879 w Rzymie) – niemiecki lekarz, fizjolog, odkrywca rodopsyny. Profesor Uniwersytetu w Rzymie.
Życiorys
Syn luterańskiego teologa i historyka Franza Bolla (1805–1875), Franz Christian Boll (niekiedy nieprawidłowo: Franz Böll) urodził się 26 lutego 1849 w Neubrandenburgu. Jego ojciec zapewnił mu podstawowe wykształcenie w domu. W 1866 rozpoczął studia. Studiował medycynę na Uniwersytecie w Bonn, Uniwersytecie w Heidelbergu i Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie w 1869 otrzymał dyplom doktora. Od 1870 pracował w Instytucie Fizjologicznym Emila du Bois-Reymonda w Berlinie. Następnie wziął udział w konkursie o profesurę na Uniwersytecie w Genui, a gdy nie otrzymał tej katedry, przyjął pozycję profesora anatomii i fizjologii na Uniwersytecie w Rzymie. Wykładał na tej uczelni od 1873 do 1879.
Boll był słabego zdrowia, zwolniono go ze służby wojskowej z powodu „delikatnej konstytucji”, mimo to na ochotnika brał udział jako lekarz wojskowy w wojnie francusko-pruskiej. Prawdopodobnie chorował na gruźlicę. W 1878 wyjechał do Davos podratować zdrowie (w sierpniu odwiedził go tam Helmholtz), mimo to jego stan stopniowo się pogarszał. Zmarł 19 grudnia 1879 w Rzymie w wieku 30 lat. Wspomnienie pośmiertne poświęcili mu Georges Haltenhoff i Sella, notatka ukazała się także w Anatomischer Anzeiger.
18 marca 1879 ożenił się z fizjolożką Margarethe Traube (1856–1912), córką berlińskiego lekarza Ludwiga Traubego. Małżeństwo było bezdzietne. Margarethe Boll w 1885 roku wyszła za mąż ponownie, za profesora Gugliemo Mengariniego (1856–1927).
Boll pozostawił niedokończone prace o barwnikach wzrokowych, alpejskiej florze, a także biografię Spallanzaniego. Jego ulubionym autorem był Goethe.
Dorobek naukowy
Franz Christian Boll był autorem około 20 prac, z których większość opublikowano na łamach „Archiv für Mikroskopische Anatomie” Schultzego, część ukazała się również na łamach „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin” DuBois-Reymonda i Reicherta, a także w „Atti della Reale Accademia dei Lincei”.
Boll pamiętany jest głównie jako odkrywca rodopsyny. W swoich doświadczeniach wykazał, że światłoczuły barwnik w siatkówce żaby zmienia barwę na żółtą pod wpływem światła. Boll nazwał ten składnik siatkówki purpurą wzrokową (Sehpurpur). W kolejnych doświadczeniach wykazał, że barwnik występuje wyłącznie w pręcikach. Dowiódł, że barwnik może być odtwarzany, i zasugerował, że odbywa się to za pośrednictwem nabłonka siatkówki. Wyniki opublikował w artykule po włosku zatytułowanym Sull′anatomia e fistologia della retina, i zreferował przed Berlińską Akademią, w obecności m.in. DuBois-Reymonda, Helmholtza i Pringsheima, w listopadzie 1876. Badania zapoczątkowane przez Bolla kontynuowali m.in. Wilhelm Kühne i Carl Anton Ewald.
Eponimem komórek Bolla określa się niekiedy opisane przez niego w 1868 komórki podstawne gruczołów łzowych.
Jako student Schultzego w Bonn napisał dysertację poświęconą miazdze zębowej. Publikował również na temat histologii mięczaków, ampułek Lorenziniego, narządów elektrycznych ryb (Malapterurus, Torpedo) i procesu krzepnięcia krwi. W 1879 jako jeden z pierwszych docenił wagę odkrycia nowej metody barwienia tkanek nerwowych przez Camillo Golgiego.
Wybrane prace
- Untersuchungen über die Zahnpulpa. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 4 (1), s. 73–87, 1868. DOI: 10.1007/BF02955354.
- Die Lorenzinischen Ampullen der Selachier. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 4 (1), s. 375–391, 1868. DOI: 10.1007/BF02955372.
-
Über den Bau der Thränendrüse. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 4 (1), s. 146–153, 1868. DOI: 10.1007/BF02955359.
- On the Structure of Lacrimal Glands. „Quarterly Journal of Microscopical Science”. 8, s. 262–267, 1868.
- Untersuchungen über die Zahnpulpa. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 5 (1), s. 334–355, 1869. DOI: 10.1007/BF02955590.
- Die Bindesubstanz der Drüsen. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 5 (1), s. 334–355, 1869. DOI: 10.1007/BF02955590.
- Beiträge zur vergleichenden Histiologie des Molluskentypus. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”, 1869.brak numeru strony
- Ein Beitrag zur Kenntnis der Blutgerinnung. „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin”, s. 718–723, 1870.
- Untersuchungen über den Bau und die Entwickelung der Gewebe. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 8 (1), s. 28–68, 1872. DOI: 10.1007/BF02955832.
- Beiträge zur physiologischen Optik. „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin”. 5, s. 530–549, 1871.
- Beiträge zur Physiologie von Torpedo. „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin”, 1873.brak numeru strony
- Die Histiologie und Histiogenese der nervösen Centralorgane. Berlin: 1873.
- Die Structur der electrischen Platten von Torpedo. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 10 (1), s. 101–121, 1874. DOI: 10.1007/BF02960316.
- Die Structur der electrischen Platten von Malapterurus. „Archiv für Mikroskopische Anatomie”. 10 (1), s. 242–254, 1874. DOI: 10.1007/BF02960322.
- Ein historischer Beitrag zur Kenntniss von Torpedo. „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin”, s. 152–158, 1874.
- La vescicole di Savi nella Torpedine. Atti della Reale Accademia dei Lincei 2, 2, s. 385–398 (1874/1875)
- Die Savi’schen Bläschen von Torpedo: Erste Mittheilung. „Archiv für Anatomie, Physiologie und wissenschaftliche Medicin”, 1875.brak numeru strony
- Die Histiologie und Histiogenese der nervösen Centralorgane. „Archiv für Psychiatrie und Nervenkrankheiten”. 4 (1), s. 1–138, 1874. DOI: 10.1007/BF02346085.
- Das Prinzip des Wachstums. Eine anatomische Untersuchung. Berlin: Verlag A. Hirschwald, 1876.
- Nuove ricerche sulla structura delle piastrine elettriche della torpedine. Atti della Reale Accademia dei Lincei (1876)
-
Neue Untersuchungen zur Anatomie und Physiologie von Torpedo. „Monatsberichte der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin aus dem Jahre 1875”, s. 710–721, 1876. Berlin: Verlag der Königl. Akademie der Wissenschaften.
- A Contribution to the Anatomy and Physiology of the Retina. „Quarterly Journal of Microscopical Science”. 17, 1877.brak numeru strony
- Articulo sopra i tessuti connectivi. [W:] Enciclopedia medica italiana 1876
- Boll F, Tomassi-Crudeli C. Die Reform der italienischen Universitäten. „Italia”. 3, s. 1–33, 1876.
-
Zur Anatomie und Physiologie der Retina. „Monatsberichte der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin aus dem Jahre 1876”, s. 783–787, 1877. Berlin: Verl. d. Kgl. Akad. d. Wiss.
- Contributions to the Physiology of Vision and of the Sensation of Colour. „Quarterly Journal of Microscopical Science”. 17, s. 226–232, 1877.
- I tessuti connectivi (1877)
- Sull’Anatomia e Fisiologia della retina. Ermanno Loescher, 1877.
- Zur Anatomie und Physiologie der Retina. „Archiv für Anatomie und Physiologie, Physiologische Abtheilung”, s. 4–35, 1877.
- Zur Anatomie und Physiologie der Retina. Verhandlungen der Acadenia dei Linsei. Dritte Serie. Erster Theil (1876/77)
- Studi Sulle Immagini Microscopiche della Fibra Nervosa Midollare (1877)
- Evoluzioni dei colori. Rassegna settimanale (1878)
- Thesen und Hypothesen zur Licht- und Farbenempfindung: Dreizehnte Mittheilung (1881)
- R Hubbard (transl.). On the anatomy and physiology of the retina. „Vision Research”. 17 (11–12), s. 1249–1265, 1977. DOI: 10.1016/0042-6989(77)90112-2. PMID: 345608.
Bibliografia
- MF Marmor, LJ Martin. 100 years of the visual cycle. „Survey of Ophthalmology”. 22 (4), s. 279–285, 1978. PMID: 345511.
- C Baumann. Franz Boll. „Vision Research”. 17 (11-12), s. 1267–1268, 1977. DOI: 10.1016/0042-6989(77)90113-4. PMID: 345609.
- Pagel JL: Biographisches Lexikon hervorragender Ärzte des neunzehnten Jahrhunderts. Berlin-Wien: Urban & Schwarzenberg, 1901, s. 211–212. [1]
- NJ Wade. Visual red (Sehrot). „Perception”. 37 (10), s. 1467–1470, 2008. DOI: 10.1068/p3710ed. PMID: 19065851.