| |
 SS-Hauptsturmführer
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 stycznia 1944 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1937–1944 |
| Formacja | |
| Stanowiska |
komendant obozu zagłady w Sobiborze |
| Odznaczenia | |
| |
Franz Karl Reichleitner (ur. 2 grudnia 1906 w Ried im Traunkreis, zm. 3 stycznia 1944 w okolicach Fiume) – Austriak, funkcjonariusz Gestapo, SS-Hauptsturmführer, uczestnik akcji T4, drugi, a zarazem ostatni komendant obozu zagłady w Sobiborze.
Życiorys
W 1936 roku został członkiem NSDAP, otrzymując legitymację partyjną nr 6 369 213. Rok później wstąpił w szeregi SS (numer członkowski 357 065). Po Anschlussie, w randze sekretarza kryminalnego (Kriminalsekretär), służył w placówce Gestapo w Linzu.
Należał do personelu akcji T4, czyli tajnego programu eksterminacji osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych umysłowo. Pracował w „ośrodku eutanazji” na Zamku Hartheim, gdzie z czasem objął stanowisko kierownika administracyjnego. W Hartheim poznał przyszłego inspektora obozów zagłady akcji „Reinhardt”, Christiana Wirtha, a także wielu późniejszych członków personelu Sobiboru.
Pod koniec sierpnia 1942 roku pierwszy komendant obozu zagłady w Sobiborze, Franz Stangl, został przeniesiony na stanowisko komendanta obozu zagłady w Treblince. Decyzją kierownika akcji „Reinhardt”, SS-Brigadeführera Odilo Globocnika, na stanowisku komendanta Sobiboru zastąpił go Reichleitner. Po przybyciu do obozu zaprowadził znacznie surowszą dyscyplinę niż poprzednik. Unikał kontaktu z żydowskimi więźniami oraz sporadycznie uczestniczył w przyjmowaniu transportów, stąd we wspomnieniach ocalonych jego osoba pojawia się stosunkowo rzadko. Został zapamiętany jako alkoholik i wręcz obsesyjny antysemita. Szlomo Szmajzner wspominał, że Reichleitner lubił okazywać swoją władzę zarówno żydowskim więźniom, jak i członkom załogi, którzy traktowali go z wyraźnym respektem. Więźniowie nadali mu przydomek Trottel (niem. „idiota”), gdyż było to słowo, którym najczęściej się do nich zwracał.
W okresie, gdy pełnił funkcję komendanta, w komorach gazowych Sobiboru zgładzono około 100 tys. Żydów. Odpowiadał także za brutalne traktowanie więźniów przydzielonych do obozowych komand roboczych, m.in. osobiście zarządził egzekucję kilkunastu Żydów w odwecie za zbiorową ucieczkę „komanda leśnego” (lipiec 1943). Wiosną 1943 roku otrzymał awans do stopnia SS-Hauptsturmführera. W czasie buntu więźniów Sobiboru, który wybuchł 14 października 1943 roku, nie był obecny w obozie, gdyż przebywał na urlopie. Po powrocie przez pewien czas nadzorował prace związane z likwidacją obozu i zacieraniem śladów po jego istnieniu.
Pod koniec 1943 roku został podobnie jak większość weteranów akcji „Reinhardt” przeniesiony do Einsatz R operującej na wybrzeżu Adriatyku. Zadaniem tej jednostki była likwidacja miejscowych Żydów oraz walka z jugosłowiańską i włoską partyzantką. Reichleitner objął dowództwo nad placówką Einsatz R w Fiume. 3 stycznia 1944 roku poległ w potyczce z włoskimi partyzantami. Spoczywa na niemieckim cmentarzu wojskowym w Costermano.
Został odznaczony Krzyżem Zasługi Wojennej z Mieczami.
Film
Franz Reichleitner jest jednym z antagonistów w brytyjskim filmie telewizyjnym Ucieczka z Sobiboru z 1987 roku. W jego postać wcielił się Eric P. Caspar.
Uwagi
Bibliografia
- Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington i Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1. (ang.).
- Marek Bem: Sobibór. Obóz zagłady 1942–1943. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2014. ISBN 978-83-7399-611-3.
- Patricia Heberer: Ciągłość eksterminacji: Sprawcy „T4” i „akcja Reinhardt”. W: Dariusz Libionka (red.): Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004. ISBN 83-89078-68-6.
- Robert Kuwałek. Nowe ustalenia dotyczące liczby ofiar niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze. „Zeszyty Majdanka”. XXVI, 2014. Lublin. ISSN 0514-7409.
- Chris Webb: The Sobibor death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2017. ISBN 978-3-8382-0966-1. (ang.).