| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek wymiotny |
| Nazwa systematyczna | |
|
Russula emetica (Schaeff.) Pers. Observ. mycol. (Lipsiae) 1: 100 (1796) | |
Gołąbek wymiotny (Russula emetica (Schaeff.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus emeticus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1796 r. Persoon, przenosząc go do rodzaju Russula.
Niektóre synonimy naukowe:
- Agaricus emeticus Schaeff. 1774
- Agaricus emeticus var. emeticus Schaeff. 1774
- Agaricus linnaei var. emeticus (Schaeff.) Fr. 1815
- Russula emetica var. gregaria Kauffman 1918
- Russula gregaria (Kauffman) Moënne-Locc. & Reumaux 2003
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: bedłka mierzliwa, gołąbek stegnówka, serojeszka mierzliwa. Nazwy ludowe: bedłka, gołąbka trująca, surojadka trująca, surojadka mierzliwa, gorzkówka, czartopłoch, goryczek, psi grzyb, psi gołąbek.
Morfologia
Średnica zazwyczaj 4–8 cm, wyjątkowo do 11 cm. U młodych okazów jest wypukły, u starszych spłaszczony i zazwyczaj wklęsły. Skórka gładka, podczas wilgotnej pogody błyszcząca i lepka. Daje się zedrzeć niemal całkowicie. Ma barwę cynobrową, krwistą lub prawie wiśniową, środek jest jaskrawoczerwony. Czasami płowieje i staje się bladoróżowa. Brzeg tępy, słabo podgięty.
Czysto białe, cienkie, gęste, kruche, przy trzonie nieco przyrośnięte.
Wysokość 3,5–6 cm, grubość 0,8–1,3 cm, kształt walcowaty, czasami w dolnej części maczugowaty. Powierzchnia biała, delikatnie omszona. Początkowo pełny, szybko jednak staje się watowaty.
Biały, pod samą skórką zwykle różowy. Ma przyjemny, delikatnie owocowy zapach, zaś smak gorzki, piekący i długo utrzymujący się w ustach.
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki szeroko elipsoidalne o rozmiarach 7–9 × 6–8 μm. Powierzchnia pokryta licznymi, stożkowatymi kolcami. Łysinka na zarodnikach jest amyloidalna. Cystydy o wrzecionowatym kształcie i rozmiarach 40–75 × 6–12 μm. Pod działaniem sulfowaniliny szarzeją. W skórce występują przewody mleczne i dermatocystydy.
Występowanie i siedlisko
Opisano występowanie tego gatunku w Afryce Północnej, Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce jest bardzo pospolity.
Rośnie w lasach iglastych, szczególnie w podgórskich lasach świerkowych i w nizinnych lasach sosnowych jest dość częsty. W lasach liściastych jest rzadki. Owocniki pojawiają się od wczesnego lata do późnej jesieni. Szczególnie częsty na podłożu kwaśnym, wilgotnym, porośniętym mchami.
Znaczenie
Grzyb mikoryzowy. Jest trujący. Nie należy do najsilniej trujących grzybów, jednak po zjedzeniu nawet małej ilości powoduje bóle brzucha, mdłości i wymioty. Z tego też powodu grzyb otrzymał nazwę gatunkową „wymiotny”.
Gatunki podobne
W Europie występują setki gatunków gołąbków o czerwonym kapeluszu, a ich rozróżnienie bez dokładniejszych badań mikroskopowych i chemicznych bywa niemożliwe. Niektóre z nich to:
- gołąbek błotny (Russula paludosa). Ma większy trzon, nie jest piekący w smaku i jest jadalny.
- gołąbek buczynowy (Russula noblis). Rośnie tylko pod bukami.
- gołąbek czerwononogi (Russula rhodopus). Ma trzon z purpurowymi zabarwieniami.
- gołąbek krwisty (Russula sanguinaria). Ma różowo-czerwonawy trzon.