Incydent w Yushō (油症,dosł. „choroba olejowa”) – masowe zatrucie polichlorowanymi bifenylami (PCBs) znajdującymi się w oleju spożywczym, które miało miejsce w 1968 na wyspie Kiusiu w Japonii. Powodem zanieczyszczenia oleju była nieszczelność w wymienniku ciepła wykorzystywanym w procesie rafinacji.
Przebieg incydentu
W październiku 1968 roku, w Prefekturze Fukuoka zaczęły się pojawiać przypadki choroby podobnej do trądziku chlorowego, pracownicy wydziału medycznego Uniwersytetu Kiusiu zaczęli podejrzewać powiązanie z konsumpcją oleju ryżowego produkowanego przez przedsiębiorstwo Kanemi Company. Przeprowadzone zostały wywiady z poszkodowanymi oraz ich najbliższą rodziną, z których wynikało, że 166 ze 170 pacjentów spożyło olej wyprodukowany między 5 a 6 lutego 1968. Próbki oleju zostały zbadane za pomocą chromatografii gazowej co potwierdziło obecność Kanechlor 400, mieszaniny polichlorowanych bifenyli stosowanej w przemyśle.
Skutki skażenia objęły nie tylko ludzi, lecz również drób, do pokarmu którego dodawano olej. 14 000 ludzi zostało w pewnym stopniu poszkodowanych, ponad 500 zmarło. 400 000 sztuk drobiu zdechło. Najczęstszymi objawami u ludzi były: zmiany skórne, nieregularne cykle menstruacyjne oraz obniżona odpowiedź immunologiczna. U dzieci zauważono zaburzenia w rozwoju.
Do dziś prowadzone są badania na grupie poszkodowanych w incydencie. Badaczy interesują długofalowe efekty zatrucia PCBs takie jak np. zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory.
Powód zanieczyszczenia oleju
Podczas rafinacji oleju spożywczego ostatnim etapem jest jego dezodoryzacja. Odbywa się ona poprzez podgrzanie oleju w komorze próżniowej blisko temperatury dymienia, przy równoczesnym pompowaniu przez niego pary wodnej. Proces zachodzi zazwyczaj w kolumnie dezodoryzacyjnej. W przypadku zakładu w którym doszło do incydentu, odbywało się to w sześciu komorach próżniowych. Podgrzewanie oleju osiągano za pomocą pompowania podgrzanego Kanechloru 400 poprzez cewki wykonane ze stali nierdzewnej, znajdujące się w komorach. PCBs były idealnym płynem do tego zadania ze względu na swoją niepalność i odporność na temperaturę. Do uszkodzenia wymienników ciepła doszło w dwóch miejscach, praktycznie w tym samym czasie.
Komora nr 6
W komorze nr 6 do wycieku doszło gdy korozja w rurze wymiennika osiągnęła odpowiedni stopień. Korozja spowodowana była kwasem solnym powstałym z produktów termicznego rozkładu PCBs i śladowych ilości wody znajdujących się w układzie. Prawdopodobnie podczas prac konserwacyjnych naruszona została osłabiona część rury, powodując wyciek po wznowieniu produkcji.
Komora nr 1
Wyciek w komorze nr 1 był znacznie poważniejszy. Jego powodem był otwór wykonany przez przypadek przez jednego z pracowników podczas prac spawalniczych. Szacuje się, że ilość PCBs które wyciekły przez ten otwór był dużo większa niż w przypadku komory nr 6. Według źródeł nawet po znalezieniu nieszczelności, olej został sprzedany, zamiast zostać zutylizowanym.
Bliźniaczy incydent Yu-cheng
W późniejszych latach zagrożenia związane z używaniem PCBs w produkcji żywności były znane, a Yushō był przykładem ich skutków. Mimo tego na Tajwanie w 1979 doszło do niemal identycznej sytuacji. Olej zanieczyszczony został przez wyciek z wymiennika, a efekty na ludności były bardzo podobne. Nazwany on został „Yu-cheng”.