Koronica ozdobna

Koronica ozdobna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	Pezizales
Rząd	kustrzebkowce
Rodzina	kustrzebkowate
Rodzaj	koronica
Gatunek	koronica ozdobna
Nazwa systematyczna
Sarcosphaera coronaria (Jacq.) J. Schröt. Krypt.-Fl. Schlesien (Breslau) 3.2(1–2): 49 (1893)

Koronica ozdobna (Sarcosphaera coronaria (Jacq.) J. Schröt.) – gatunek grzybów z rodziny kustrzebkowatych (Pezizaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcosphaera, Pezizaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1778 Nicolaus Joseph von Jacquin nadając mu nazwę Peziza coronaria. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1893 Joseph Schröter, przenosząc go do rodzaju Sarcosphaera.

Synonimów nazwy naukowej ma ponad 20. Niektóre z nich:

Morfologia

Owocnik

Ma średnicę 5–20 cm i nie posiada trzonu. Młody owocnik ma kulisty kształt i znajduje się całkowicie lub częściowo pod ziemią. W miarę dojrzewania stopniowo wysuwa się z ziemi. Dojrzały owocnik pęka po bokach na 4–8 ramion, przyjmując miseczkowato-gwiaździsty kształt i znajduje się nad ziemią. Wewnątrz miseczki ma jasnofioletowy kolor, na zewnątrz jest początkowo fioletowawy, później brudnobiały, miejscami żółtawy. Bardzo rzadko występują owocniki albinotyczne (var. nivea), czysto białe. Są to mutanty o genetycznie utrwalonych cechach.

Miąższ

Biały, kruchy, wilgotny, o grubości 2–5 mm. Smak i zapach niewyczuwalne. Starsze owocniki zapachem przypominają rabarbar.

Wysyp zarodników

Zarodniki bezbarwne, eliptyczne, gładkie, z 1–2 oleistymi kroplami. Mają rozmiar 12–20 × 6–9 μm.

Występowanie i siedlisko

Koronica ozdobna występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona, ale rzadka. W niektórych jednak miejscach występuje gromadnie, rzadko jednak jest obserwowana, gdyż owocniki przez długi czas rozwijają się pod ziemią. W polskim piśmiennictwie naukowym do 2020 r. podano 17 stanowisk historycznych i 43 współczesne. Tylko jednjuż historyczne stanowisko znajdowało się w północnej Polsce, wszystkie pozostałe są w południowej części kraju. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. W latach 1995–2004 koronica ozdobna podlegała w Polsce ochronie częściowej, a od 2004 roku – ścisłej. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek zagrożony wyginięciem.

Owocniki pojawiają się wiosną i latem, zarówno w lasach liściastych, jak iglastych, na glebach wapiennych o pH 8 -11, z dużą ilością ściółki i próchnicy. Na tym samym miejscu owocniki pojawiają się przez kilka lat.

Znaczenie

Saprotrof, grzyb trujący. Dawniej uchodził za grzyb jadalny, jednak stwierdzono, że uszkadza wątrobę i obecnie w większości atlasów grzybów uznawany jest za grzyb trujący. Zjedzenie surowego owocnika może spowodować zatrucie śmiertelne.

Owocniki bioakumulują toksyczny arsen z gleby w postaci kwasu metylarsonowego (CH₃AsO₃H₂₎. Chociaż jest on mniej toksyczny niż trójtlenek arsenu (As₂O₃), nadal jest niebezpieczny. Często osiągane są stężenia powyżej 1000 mg / kg suchej masy. Jak stwierdzono w jednej z publikacji z 2004 roku, dojrzały okaz zebrany w pobliżu miasta Český Šternberk w Czechach miał zawartość arsenu 7090 mg / kg suchej masy – najwyższe stężenie, jakie kiedykolwiek odnotowano u grzyba. Zazwyczaj zawartość arsenu w grzybach mikoryzowych zebranych z niezanieczyszczonych obszarów jest niższa niż 1 mg / kg. W tureckim badaniu z 2007 r. 23 dzikich gatunków grzybów (zebranych z obszarów, o których nie wiadomo, żeby były zanieczyszczone), S. coronaria miała najwyższe stężenie arsenu, w ilości 8,8 mg / kg suchej masy, podczas gdy stężenie tego pierwiastka w innych badanych grzybach wahało się od 0,003 mg / kg (u sarniaka jasnonogiego – Sarcodon leucopus) do 0,54 mg / kg (u mleczaja jodłowego – Lactarius salmonicolor).