Kot błotny, chaus, kot bagienny, kot trzcinowy (Felis chaus) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae). Opisany w 1777 roku. Spokrewniony ze żbikiem europejskim. Jeden z dwóch kotów (obok kota nubijskiego) znanych z egipskich malowideł; był przez Egipcjan używany do polowania na ptaki. Przypomina budową kota domowego, lecz wyróżnia go maskujące umaszczenie.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Felis chaus. Holotyp pochodził z rzekę Terek, na północ od Kaukazu, w Rosji.

Tradycyjnie wyróżniano do dziewięciu jednak liczba ta została ograniczona na podstawie analiz morfometrycznych i molekularnych. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunków.

Etymologia

Felis: łac. feles lub felis „kot”.
chaus: rodzima nazwa dla kota błotnego.
affinis: łac. adfinis lub affinis „związany, sprzymierzony, dobrosąsiedzki”, od ad „w kierunku”; finis „koniec, granica”.
fulvidina: późnołac. fulvidus „śniady, żółty”, od łac. fulvus „śniady, złoto-żółty”; przyrostek -ina „odnoszący się”.

Zasięg występowania

Kot błotny występuje w Azji zamieszkując w zależności od podgatunku:

F. chaus chaus – Egipt i Bliski Wschód do Turkiestanu, Uzbekistanu, Kazachstanu i Afganistanu.
F. chaus affinis – wschodni Afganistan, subkontynent indyjski i Sri Lanka.
F. chaus fulvidina – południowo-wschodnia Azja, prawdopodobnie Chińska Republika Ludowa.

Morfologia

Długość ciała 61–85 cm, długość ogona 20–31 cm; masa ciała dorosłych samców 5,7–12 kg, dorosłych samic 2,6–9 kg; wysokość w kłębie to 40-50 cm. Na rozległym obszarze występuje w 3 podgatunkach (czy rasach geograficznych) różniących się ubarwieniem, długością sierści i wielkością. Zazwyczaj jest to kot o płowym (czasem rudawym lub rudobrązowym) ubarwieniu. Ma uszy z krótkimi pędzelkami (jak u rysia). Ogon czarno zakończony, puszysty, z wyraźnymi pierścieniami. Z pyska przypomina kota domowego.

Ekologia

Zajmuje różne siedliska, jednak preferuje tereny stepowe, nadrzeczne i bagienne. Na Nizinie Lenkorańskiej w Azerbejdżanie występował w nadmorskich zaroślach i trzcinowiskach. Zauważany jest również w gęstych dżunglach. Czasami spotyka się go w okolicach sztucznych stawów rybnych, zbiorników oraz sztucznie nawadnianych pól. Może również występować w suchych, otwartych lasach. Nie boi się ludzi i często osiedla się w pobliżu ich siedzib. Są spotykane od poziomu morza aż po wysokość 2400 m n.p.m. w Himalajach.

Żywi się głównie gryzoniami, ale także zającami, płazami, robakami oraz ptakami, wężami, jaszczurkami i rybami. Koty błotne potrafią nurkować (wykorzystują tę zdolność w celu złapania ryby bądź ucieczki przed psami lub ludźmi).

Ciąża u samicy trwa około 66 dni, w miocie jest 3-5 młodych. Podczas rui samce wydają charakterystyczny dźwięk podobny do szczekania psa. Jest to jeden z niewielu gatunków kotów, u których samiec opiekuje się młodymi. Żyją średnio 14 lat. Dojrzałość płciową osiągają po 1,5-2 latach.

Zagrożenia i ochrona

Poluje się na niego ze względu na ładne futro; na jedno damskie okrycie trzeba 12 skórek tego kota. W niektórych krajach jest także tępiony jako szkodnik.

Sytuacja prawna w poszczególnych krajach wygląda następująco:

Polowanie zabronione	Polowanie dozwolone	Status niejasny
Bangladesz, Chiny, Indie, Izrael, Pakistan, Tadżykistan, Tajlandia, Turcja	Bhutan, Gruzja, Laos, Liban, Nepal, Sri Lanka, Wietnam	Afganistan, Armenia, Azerbejdżan, Kambodża, Egipt, Iran, Irak, Kazachstan, Syria, Turkmenistan, Uzbekistan

Bibliografia

W.E. de Winton. Felis chaus and its allies, with descriptions of new subspecies. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 2 (10), s. 291–294, 1898. (ang.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
R.I. Pocock: The Fauna of British India, including Ceylon and Burma. Mammalia. Wyd. 2. Cz. 1: Primates and Carnivora (in part), Families Felidae and Viverridae. London: Taylor and Francis, 1939, s. 1–463. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).

Encyklopedia internetowa (takson):

БРЭ: 2039907
SNL: jungelkatt

Identyfikatory zewnętrzne:

EoL: 328671
EUNIS: 16449
GBIF: 2435066
INaturalist: 41961
ITIS: 183802
NCBI: 61376