Kot nubijski, żbik kaspijski, żbik korsykański, żbik balearski, żbik kreteński, kot afrykański (Felis lybica) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1780 roku niemiecki przyrodnik Johann Reinhold Forster nadając mu nazwę Felis lybica. Holotyp pochodził z rejonu starożytnego miasta Kafsa w Tunezji.

Felis lybica jest często uważany za podgatunek F. silvestris, ale dowody genetyczne i morfologiczne potwierdzają rozpoznanie dwóch odrębnych gatunków żbika, z F. lybica będącym przodkiem F. catus. Wydaje się, że istnieją trzy różne linie genetyczne F. lybica. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki.

Etymologia

Felis: łac. feles lub felis „kot”.
lybica: łac. lybicus „libijski”.
cafra: nowołac. Caffra „południowo-afrykański”.
ornata: łac. ornatus „ozdobny, strojny, ozdobiony, znakomity”, od ornare „ozdobić”.

Zasięg występowania

Kot nubijski występuje w południowej Europie, Afryce i Azji zamieszkując w zależności od podgatunku:

F. lybica lybica – kot nubijski – północna, zachodnia i wschodnia Afryka, Półwysep Arabski, Bliski Wschód, Korsyka, Sardynia i Kreta; prawdopodobnie krzyżuje się z ornata w Iraku.
F. lybica cafra – kot kafryjski – południowa Afryka; dokładna granica z lybica niepewna, ale może występować w Mozambiku lub Tanzanii.
F. lybica ornata – kot stepowy – południowo-zachodnia i środkowa Azja, Afganistan, Pakistan, Indie, Mongolia i Chińska Republika Ludowa.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 40,6–66,5 cm, długość ogona 24,1–36,8 cm; masa ciała 2,4–6,4 kg dla osobników z Afryki; długość ciała (bez ogona) 47–74 cm, długość ogona 21,9–36 cm; masa ciała 2–6 kg dla osobników z Azji. Kot o dość lekkiej budowie. Ogon spiczasty, długi i cienki. Kot o zmiennym ubarwieniu, od żółtoszarego do ciemnoszarego. Deseń mało widoczny, podobny do wzoru spotykanego u kotów domowych. Tylna strona uszu ma czerwony lub rudobrązowy odcień. Ogon z dwiema wyraźnymi obrączkami, reszta „rozmazana”. Pyszczek prążkowany. Koty leśne są ciemniejsze od tych, które zamieszkują półpustynie.

Ekologia

Prowadzi samotny tryb życia. Żywi się drobnymi gryzoniami, pajęczakami, jaszczurkami i niewielkimi ptakami. Ciąża trwa około 50–60 dni, w miocie 2–3 młodych. Dojrzałość płciową osiąga w wieku 11 miesięcy.

Bibliografia

C.J. Temminck: Monographie de mammalogie. T. 1. Paris: 1824, s. 1–204. (fr.).
F. Lataste. Étude de la faune des vertébrés de Barbarie (Algérie, Tunisie et Maroc): Catalogue provisoire des mammifères apélagiques sauvages de Barbarie. „Actes de la Société linnéenne de Bordeaux”. 39, s. 129–289, 1885. (fr.).
H. Schwann. On Felis ocreata, better known as Felis caligata, and its subspecies. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 13, s. 421–426, 1904. (ang.).
L. Zukowsky. Über zwei neue Formen von Felis caudata Gray. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 80 (9), s. 93–101, 1915. (niem.).
L. Zukowsky. Drei neue Kleinkatzenrassen aus Westasien. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 80 (10), s. 124–142, 1915. (niem.).
R.I. Pocock. The races of the North African wild cat (Felis lybica). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1944 (1–2), s. 65–73, 1944. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1944.tb00212.x. (ang.).

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

GBIF: 2435046
INaturalist: 371414
ITIS: 183799