Luka anionowa (LA) – różnica stężenia Na+ i sumy stężeń Cl- i HCO3- (głównych kationów i anionów osocza) lub różnica pomiędzy sumą stężeń nieoznaczonych kationów (ΣNK) i nieoznaczonych anionów (ΣNA). Przez symbol ΣNK rozumiemy sumę stężeń kationów innych niż Na+ (K+, Mg2+), a poprzez ΣNA sumę stężeń anionów innych niż HCO3- i Cl- (białek, fosforanów, siarczanów, kreatyniny, kwasów organicznych). W warunkach homeostazy organizmu sumy stężeń kationów i anionów są sobie równe. Oznaczenie stężeń wszystkich kationów i anionów jest kłopotliwe, dlatego przyjęto oznaczanie 3 najważniejszych – sodu, wodorowęglanów i chlorków.
W warunkach prawidłowych LA wynosi 8 – 14 mEq/l. Wzrasta w stanach, kiedy w organizmie rośnie liczba anionów białkowych, anionów kwasów organicznych i nieorganicznych lub na skutek hipomagnezemii. Służy różnicowaniu kwasic metabolicznych. Dzieli się je na kwasice z niepodwyższoną luką anionową i hiperchloremią i przebiegające z podwyższoną luką anionową i hipochloremią.
Skład elektrolitowy osocza
Przykładowa zawartość elektrolitów w osoczu:
| Kationy | Aniony | ||
|---|---|---|---|
| Sodu | 139 mEq/L | Wodorowęglanowe | 22 mEq/L |
| Potasu | 4 mEq/L | Chlorkowe | 104 mEq/L |
| Wapnia | 5 mEq/L | Fosforanowe | 1 mEq/L |
| Magnezu | 2 mEq/L | Siarczanowe | 1 mEq/L |
| Kwasów organicznych | 6 mEq/L | ||
| Białek | 16 mEq/L | ||
| Total | 150 mEq/L | Total | 150 mEq/L |
Obliczanie
Luka anionowa jest wartością wyliczoną. Oznacza to, że nie da się jej zmierzyć żadnym specyficznym testem laboratoryjnym, lecz jest wyliczona na podstawie wyników kilku niezależnych testów, mierzących stężenia anionów i kationów.
LA = [Na+] - ([Cl-]+[HCO3-])
Słownie: Luka anionowa = Sód - (Chlor + Wodorowęglany)
LA = ΣNK - ΣNA
Gdzie: ΣNK - kationy nieoznaczone, ΣNA - aniony nieoznaczone
Stąd można obliczyć, że suma stężeń kationów jest równa sumie stężeń anionów::
[Na+] + ΣNK = ([Cl-]+[HCO3-]) + ΣNA
Zastosowanie
Zmniejszenie wyliczonej w luki anionowej występuje w następujących sytuacjach:
- zwiększenie stężenia kationów innych niż sód (np. potas, wapń, magnez, paraproteiny)
- zmniejszenie stężenia anionów innych niż chlorkowe i wodorowęglanowe (np. aniony fosforanowe, białczanowe, siarczanowe, mleczanowe, pirogronianowe)
Zwiększona LA powstaje w sytuacjach odwrotnych to znaczy zmniejszenia liczby odpowiednich kationów lub zwiększenia anionów.
Oznaczanie luki anionowej ma znaczenie przede wszystkim w diagnostyce kwasic nieoddechowych, które dzieli się na:
- kwasice nieoddechowe z prawidłową LA (kwasice hiperchloremiczne, wywołane głównie utratą zasad)
- kwasice nieoddechowe ze zwiększoną LA (kwasice normochloremiczne, wywołane obecnością kwasów nielotnych, zmniejszoną resorpcją wodorowęglanów lub zmniejszonym wydalaniem H+)
Pojęcia "nieoznaczane aniony" i "nieoznaczane kationy" straciły obecnie nieco na aktualności, gdyż duża część z nieoznaczanych kiedyś jonów jest obecnie oznaczana standardowo.
Zobacz też
Bibliografia
- Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Kompendium Medycyny Praktycznej. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2009, s. 1074. ISBN 978-83-7430-223-4.
