| |
| Twórca | |
|---|---|
| Pierwsze dzieło | |
| Data powstania |
9 maja 1955 |
| Właściciel | |
| Strona internetowa | |
Muppety, mapety (ang. The Muppets) – lalki teatralne stworzone w 1955 przez amerykańskiego lalkarza, reżysera i scenarzystę Jima Hensona. Imitują one ludzi, zwierzęta oraz fantastyczne stwory. Media związane z franczyzą muppetów cechuje specyficzne poczucie humoru, wyróżniające się abstrakcyjnością, absurdem i odwołaniami do popkultury. Akcja filmów i seriali najczęściej odnosi się do wystawianych przez muppety rewii. Obecnie prawa autorskie do muppetów posiada Walt Disney Company.
Nazwa „muppet” wzięła się z połączenia angielskich słów „marionette” (pol. marionetka) i „puppet” (pol. lalka teatralna).
Historia
Po raz pierwszy lalki teatralne zwane przez ich twórcę, Jima Hensona, muppetami pojawiły się w 1955 w serii krótkich skeczy Sam and Friends na kanale WRC-TV. W serialu debiutował także ulubiony muppet Hensona, Kermit Żaba. W 1958 Henson, z myślą o rozwoju swojej franczyzy, założył przedsiębiorstwo branży rozrywkowej Muppets, Inc. Program Sam and Friends był emitowany przez sześć lat, do 1961.
W latach 60. XX wieku, poszczególne muppety występowały w różnych programach telewizyjnych, takich jak The Jimmy Dean Show, The Ed Sullivan Show, The Today Show, a także Ulica Sezamkowa. W 1976 Jim Henson stworzył serial Muppet Show, o muppetach wystawiających cotygodniową rewię. Do każdego odcinka zapraszano sławnego gościa ze świata filmu lub muzyki. Łącznie przez 5 lat wyprodukowano 120 odcinków w ponad stu różnych krajach. W tym czasie serial osiągnął sukces komercyjny i został wyróżniony nagrodami Emmy oraz BAFTA.
W 1979 powstał pierwszy film pełnometrażowy z muppetami. Była to Wielka wyprawa muppetów. W latach 90. filmy o muppetach zaczęły czerpać inspiracje z literackiej klasyki. Pojawiły się między innymi adaptacje Opowieści wigilijnej Charlesa Dickensa i Wyspy skarbów Roberta Louisa Stevensona.
Przed swoją śmiercią w 1990 Jim Henson negocjował sprzedaż franczyzy przedsiębiorstwu The Walt Disney Company. 21 lutego 2000 rodzina Hensona sprzedała wytwórnię The Jim Henson Company (dawne Muppets, Inc.), a wraz z nią franczyzę, niemieckiej firmie EM.TV za 680 milionów dolarów amerykańskich. W 2003 z powodu problemów finansowych EM.TV Hensonowie odkupili wytwórnię i franczyzę. W 2004 The Jim Henson Company zostało sprzedane przedsiębiorstwu The Walt Disney Company za 75 milionów dolarów amerykańskich.
Przez lata nie powstał żaden film kinowy, ani serial z udziałem muppetów. W 2009 The Walt Disney Company zaczęło prowadzić działania mające na celu przywrócenie popularności muppetów, między innymi za pomocą filmów na YouTube i seriali internetowych. Opublikowana na oficjalnym kanale muppetów na YouTube parodia teledysku i piosenki Bohemian Rhapsody zespołu Queen osiągnęła 10 milionów wyświetleń w ciągu pierwszych dwóch tygodni i zdobyła nagrodę Webby Award. Po około dziesięcioletniej przerwie wyprodukowano nowy film o muppetach, zatytułowany Muppety.
Postacie
Powstało wiele lalek teatralnych, zwanych muppetami, które imitują ludzi, zwierzęta oraz fantastyczne stwory. Ze względu na ograniczenia ruchowe lalkarzy, większość muppetów jest leworęczna. Niektóre z tych postaci należą do stałej obsady i częściej od innych pojawiają się w różnych mediach. Są to między innymi:
| Nazwa | Opis | Przypis |
|---|---|---|
| Kermit Żaba | Ulubiony muppet Jima Hensona, często pełniący rolę przywódcy muppetów. | |
| Miś Fozzie | Miś, zastępca Kermita i nieudolny komik sceniczny. | |
| Gonzo | Kaskader, przedstawiciel nieznanego gatunku. | |
| Szwedzki Kucharz | Ludzki kucharz, który mówi ze sztucznym szwedzkim akcentem i gotując podrzuca dziwne składniki potraw. | |
| Panna Piggy | Świnka zakochana w Kermicie i zazdrosna o niego. | |
| Waldorf i Statler | Ludzcy staruszkowie i malkontenci zawsze obserwujący widowiska muppetów z loży i odnoszący się do nich z sarkazmem. | |
| Zwierzak | brakujące ogniwo ewolucji, nadpobudliwy perkusista. |
Filmy
Seriale
| Tytuł | Data rozpoczęcia | Data zakończenia | Stacja telewizyjna | Przypis |
|---|---|---|---|---|
| Sam and Friends | 9 maja 1955(dts) | 15 grudnia 1961(dts) | WRC-TV | |
| Muppet Show | 7 września 1976(dts) | 15 lutego 1981(dts) | Syndicated | |
| Mapeciątka | 15 września 1984(dts) | 2 listopada 1991(dts) | CBS | |
| Jim Henson's Little Muppet Monsters | 14 kwietnia 1989(dts) | 30 grudnia 1990(dts) | NBC | |
| Wieczór z muppetami | 8 marca 1996(dts) | 8 lutego 1998(dts) | ABC | |
| Muppety | 21 lipca 2015(dts) | 29 lutego 2016(dts) | ABC | |
| Mapeciątka | 23 marca 2018(dts) | – | Disney Channel / Disney Junior |
Gry komputerowe
| Tytuł | Gatunek | Data premiery | Platforma | Producent | Wydawca | Przypis |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mapeciątka: Wesoła Lokomotywa | Logiczne | 25 lutego 2002(dts) | PC | Compedia | Compedia | |
| Muppet Pinball Mayhem | Zręcznościowe, pinball | 29 maja 2002(dts) | GBA | NewKidCo International Inc. | NewKidCo International Inc. | |
| Muppet Party Cruise | Towarzyskie | 11 listopada 2003(dts) | GCN | Mass Media | TDK Mediactive | |
| 13 listopada 2003(dts) | PlayStation 2 |
Odbiór
W mediach związanych z franczyzą muppety często są kreowane na prawdziwych celebrytów wystawiających przedstawienia dla ludzi oraz innych muppetów. Ich popularność sprawiła, że w ten sam sposób zaczęła ich traktować także część dziennikarzy. Muppety wielokrotnie występowały w programach typu talk show i udzielały wywiadów dla telewizji.
Pierwszymi muppetami, które wystąpiły w medium spoza franczyzy byli Pies Rowlf i Baskerville, którzy w 1962 wystąpili w reklamie karmy dla psów Purina Dog Chow. Później muppety występowały między innymi w rolach prezenterów na rozdaniach nagród Emmy i Oscarów.
Kermit Żaba jako gość prowadził takie programy jak Tonight Show, Jimmy Kimmel Live! i prima apprilisowy odcinek Larry King Live. Jon Stewart przeprowadzał z nim wywiad w swoim The Daily Show. Był również gościem programu 60 Minutes.
Panna Piggy była wielokrotnie przedstawiana jako ikona stylu i feminizmu. Pojawiała się na licznych rozkładówkach kultowych kobiecych pism. Wystąpiła jako gościnny juror w programie Project Runaway oraz w E! Fashion Police. W 2015 roku otrzymała nagrodę Sackler Center nagradzającą feministki biorące aktywny udział w kulturze. Następnie napisała esej dla magazynu Time zatytułowany Dlaczego jestem feministyczną świnią.
W 2012 muppety otrzymały swoje gwiazdy na Alei Gwiazd w Los Angeles.
Filmy dla dorosłych Przedstawiamy Feeblesów Petera Jacksona i Rozpruci na śmierć Briana Hensona były inspirowane muppetami.