Nakaz misyjny Jezusa – słowa zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa zapisane w Ewangelii Mateusza 28,19, zawierające polecenie, by uczniowie chrzcili wszystkie narody „w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Według większości chrześcijan oznaczają one chrzest w imię Trójcy Świętej. Egzegeci uznają, że samo wyrażenie może być pochodzenia nieco późniejszego, jednak jest ono interpretacją słów samego Jezusa. Polecenie to było i jest jednym z argumentów w polemice Kościoła z doktrynami, które negują chrześcijański dogmat o Trójcy, np. z arianizmem.
Perykopa
Jedenastu zaś uczniów udało się do Galilei na górę, tam gdzie Jezus im polecił. A gdy Go ujrzeli, oddali Mu pokłon. Niektórzy jednak wątpili. Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił tymi słowami: Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata.
Interpretacje
Ojcowie Kościoła
Nakaz misyjny Jezusa było jednym z podstawowych argumentów Atanazego Wielkiego przeciw arianizmowi za boskością Syna i Ducha Świętego. Atanazy wykazywał, że gdyby uznać, iż arianie mają rację, wówczas sama formuła chrztu byłaby poleceniem się, jednocześnie, Stwórcy i dwom stworzeniom, co z chrztu robiłoby hybrydę. „Nie powinniśmy być chrzczeni w imię Niepowstałego i Powstałego (…), lecz w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”. Jak zauważył Michael Fiedorowicz, ponieważ trynitarna formuła chrztu powstała jeszcze przed kontrowersją wywołaną przez Ariusza, dlatego argument ten miał dużą siłę dowodową jako świadek wiary Kościoła.
Egzegeza współczesna
Według New Jerome Biblical Comentary trynitarna formuła mogła mieć korzenie Starotestamentalne w apokaliptyce Księgi Daniela 7 oraz Ezechiela 1, jak również w niekanonicznej 1 Księdze Henocha, 14. Gdzie występuje triada: Bóg, Syn Człowieczy albo Wybraniec, oraz Anioł.
Według Józefa Kudasiewicza fragment Ewangelii Mateusza 28,19 jest wynikiem interpretacji słów Jezusa, a nie zapisem sformułowania, użytego przez Jezusa: „należy odróżnić autentyczne, pierwotne słowa Pana (ipsissima verba Jesu) od elementów interpretacyjno-redakcyjnych”. Również przypis do tego wersu w wydaniu Biblii jerozolimskiej opowiada się, że możliwa jest interpretacja, iż „ta formuła ... jest odbiciem liturgicznego używania, którą ustalono później w prymitywnej społeczności”.
Teolodzy z nurtu modernistycznego i liberalnego w teologii wysuwali wątpliwości, powołując się na metodę historii form, że tekst Ewangelii jest późniejszą wstawką redakcyjną ewangelisty.
W odpowiedzi na te interpretacje, uczeni głównego nurtu teologii katolickiej wykazywali, że nie stoją za nimi żadne argumenty z dziedziny historii form. Według R. Schnackenburga, pewność, z jaką pierwotny Kościół rozwijał swe nauczanie o chrzcie w imię Trójcy, musi świadczyć o tym, że za formułą Mateuszowego nakazu misyjnego Jezusa, musiał stać sam Jezus. Według B. Neunheusera, nie ma zasadniczej sprzeczności pomiędzy nakazem chrztu w imię Trójcy z Ewangelii Mateusza a innymi biblijnymi opisami chrztu, jak np. w 1 Liście do Koryntian 1,13c, gdzie mowa jest o chrzcie nie w imię Trójcy lecz, w domyśle, w imię Chrystusa (dosł. nie w imię Pawła). Każde wyznanie wiary w Jezusa przez pierwszych chrześcijan zawierało przynajmniej domyślnie, a w większości przypadków prawdopodobnie także wprost, pierwsze formy wyznania wiary w Ojca, który posłał Jezusa, oraz wyznania wiary w Ducha, którego Ojciec posyła w imię Jezusa. Przypuszczenie, że Mt 28,19 miał początkowo inne brzmienie niż obecnie nie jest uzasadnione. Podobnie, jak sam fakt powszechności misji w nakazie Jezusa nie jest, jak niektórzy twierdzili, dowodem sam z siebie, że nakaz misyjny nie mógł wyjść z ust Jezusa. W wizji bowiem pewnego nurtu liberalnej egzegezy XIX w., Jezus historii był kimś znacznie mniejszym, bardziej ograniczonym niż Jezus wiary. Twierdzenia te jednak nie mają za sobą żadnego poparcia w wynikach studiów egzegetycznych.
Bibliografia
- Fiedorowicz, Michael: Teologia Ojców Kościoła. Podstawy wczesnochrześcijańskiej refleksji nad wiarą. W. Szymona OP (przekład). Kraków: Wydawnictwo UJ, 2009, s. 465, seria: Mysterion. ISBN 978-83-233-2774-5.
- Neunheuser, Burghard OSB: Sacraments of Baptism and Confirmation. Londyn-Fryburg Bryzg.: Herder; Burns&Oates, 1964, s. 252, seria: The Herder History of Dogma.
- Viviano, Benedict T. O.P.: The Gospel of Matthew. W: New Jerome Biblical Comentary. R.E. Brown, SS, J. A. Fitzmyer SJ, R. E. Murphy O.Carm (redaktorzy). Englewood Cliffs, New Jersey: Geoffrey Chapman, 2000.
- Ongaro, G.. L'autenticità e integrità del commando trinitario in Matt. 28:19. „Biblica”. 19 (1938). s. 267-79..