Nosacizna

Nosacizna (łac. Malleus, ang. glanders) – przewlekła zakaźna i zaraźliwa choroba zwierząt nieparzystokopytnych wywołana przez pałeczkę nosacizny (G-, tlenowa). Nosacizna jest najczęściej chorobą koni. Mogą też zachorować kotowate i mięsożerne. Może też być niebezpieczną zoonozą dla ludzi. Bardzo rzadko spotykana w Europie (Rumunia, Francja) – w roku 2015 wykryto jeden przypadek w Polsce u konia sprowadzonego z zagranicy. Obecnie można ją spotkać w Azji, Afryce oraz w Ameryce Południowej i Środkowej.

Etiologia

Czynnikiem chorobotwórczym jest pałeczka nosacizny (Burkholderia mallei, dawna nazwa lub synonim jeszcze używany Pseudomonas mallei)

Źródła zakażenia i patogeneza

Źródłem zakażenia są chore zwierzęta a dokładniej rzecz biorąc wyciek z nosa, wykrztusina z płuc, ropa z owrzodzeń. Czasami dochodzi do zarażenia poprzez kał i mocz.

Pałeczki nosacizny wnikają do organizmu głównie poprzez przewód pokarmowy, dodatkowo mogą wnikać przez skórę.

Objawy

U koni — postać płucna, nosowa (owrzodzenia błony śluzowej przegrody nosowej) i skórna.
U świnek morskich — fenomen Straussa — po podaniu dootrzewnowym pałeczki nosacizny u samców rozwija się zapalenie jąder.
U ludzi: Okres wylęgania choroby wynosi od 2 tygodni do nawet kilku miesięcy. Wyróżnia się dwie postacie nosacizny:

• Postać ostra — początkowo objawia się gorączką powyżej 40 °C. Następnie pojawiają się guzki i wrzody na błonie śluzowej nosa, wypływ z nosa (najpierw śluzowo-ropny, potem krwisty) oraz silny obrzęk węzłów chłonnych żuchwowych.
• Postać przewlekła — może trwać miesiącami, a nawet latami. W tej postaci objawy mogą dotyczyć płuc, nosa, skóry.
  • Nosacizna skóry zwykle jest efektem przerzutów. Na skórze powstają guzki, które po osiągnięciu wielkości orzecha włoskiego pękają i przeobrażają się we wrzody.
  • Nosacizna płuc objawia się wychudzeniem, trudnościami w oddychaniu, kaszlem.
  • Nosacizna nosa — objawy to krwisty wypływ z jednego lub obu nozdrzy oraz wrzodziejące guzki na błonie śluzowej nosa wielkości prosa, mogą one powodować nawet perforację przegrody nosowej.

Podział ten jest sztuczny, ponieważ charakterystyczne objawy z poszczególnych postaci mogą się mieszać ze sobą.

Zmiany anatomopatologiczne

Guzki na skórze, owrzodzenia. W płucach i pod opłucną ciemnoczerwone guzki. W krtani, tchawicy, nosie guzki, owrzodzenia, blizny.

Rozpoznawanie

Rozpoznanie opiera się na:

• Objawach klinicznych - są one mało wyraźne lub całkiem nie występują ze względu na to, iż nosacizna najczęściej ma przebieg przewlekły.
• Badaniach alergicznych - u koni badanie na nosaciznę nazywa się maleinizacją. Do wykonania stosuje się maleinę czyli jałowy przesącz hodowli zjadliwych pałeczek nosacizny. Na podstawie miejsca dokonania próby alergicznej rozróżnia się:
  • Maleinizację spojówkową
  • Maleinizację śródskórno-powiekową
  • Maleinizację podskórną
• Badaniach mikrobiologicznych - posiew podejrzanego materiału biologicznego na selektywnych podłożach
• Badaniach serologicznych - odczyn wiązania dopełniacza

Rozpoznanie różnicowe

Należy wykluczyć następujące jednostki chorobowe: przewlekły nieżyt nosa, grudkowe zapalenie nosa, zołzy, ospa.

Leczenie

Leczenie nosacizny u zwierząt jest zabronione. Zwierzęta chore i zakażone są zabijane.

Zapobieganie

Nosaciźnie zapobiega się poprzez stosowanie przepisów sanitarno-weterynaryjnych.

Zachorowania ludzi - zoonoza

Kod ICD-9 nosacizny to 024.
Występuje nader rzadko i to tylko tam gdzie występuje nosacizna zwierząt. Przed wprowadzeniem do lecznictwa antybiotyków przebieg nosacizny u ludzi był śmiertelny.

Objawy

Nosacizna u człowieka ma przebieg septyczny. Najczęstszym miejscem wtargnięcia bakterii do organizmu jest skóra rąk. W miejscu wtargnięcia powstaje ograniczony proces ropny. Pałeczka nosacizny szybko dostaje się do krwi i limfy. W początkowym okresie uogólnienie zakażenia wyraża się w postaci wysypki o charakterze różyczki. Następnie przetwarza się w krosty wypełnione ropą i przypominające ospę. W tym samym czasie bakteria osiedla się w narządach wewnętrznych i tworzy ogniska zapalne w wątrobie, śledzionie, płucach. Z ognisk w narządach wewnętrznych bakteria wtórnie przenika do krwi, tworząc przerzuty do niemal wszystkich tkanek i narządów.

Historia

Choroba znana od starożytności. Jest ona jedną z najdłużej znanych chorób. Wspominał o niej Hipokrates oraz Arystoteles jako o zaraźliwej chorobie koni udzielającej się człowiekowi. Zaraźliwy charakter tej choroby został rozpoznany w IV i V wieku naszej ery przez Absyrtusa i Vegetiusa.

W czasie I wojny światowej Niemcy użyły zarazków nosacizny w portach Ententy jako broni biologicznej. Mimo zainfekowania pewnej liczby koni, nie osiągnięto zakładanej epidemii i zaniechano dalszych prac nad militarnym zastosowaniem tej choroby.

Bibliografia

• Beer J. i in. Choroby zakaźne zwierząt domowych 1980, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, tom II, 212-220, ISBN 83-09-00332-3
• Szymanowski Z., Ber A. Zarys mikrobiologii szczegółowej 1947, Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik", tom I, 200-221
• Yabuuchi, E., Kosako, Y., Oyaizu, H., Yano, I., Hotta, H., Hashimoto, Y., Ezaki, T., Arakawa, M. Proposal of Burkholderia gen. nov. and transfer of seven species of the genus Pseudomonas homology group II to the new genus, with the type species Burkholderia cepacia (Palleroni and Holmes 1981) comb. nov. : Microbiol. Immunol. 1992, vol 36, 1251-1275