Olbrzymkowce

Olbrzymkowce

Sphaeropteris medullaris
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	olbrzymkowce
Nazwa systematyczna
Cyatheales A.B. Frank Leunis, Syn. Pflanzenk. (ed.2) 3: 1452. 1877

Cyathea arborea

Olbrzymkowce (Cyatheales) – rząd paproci rozprzestrzenionych głównie w strefie międzyzwrotnikowej oraz wilgotnych lasach strefy umiarkowanej porastających m.in. Nową Zelandię, Tasmanię i południową Australię. Większość przedstawicieli należy do rodzin olbrzymkowatych (Cyatheaceae) i diksoniowatych (Dicksoniaceae).

Morfologia

Niektóre gatunki płożą się, ale większość wykształca zdrewniałą, wznoszącą się łodygę zakończoną parasolem liści. Ten wygląd sprawił, że olbrzymkowce nazywane są paprociami drzewiastymi. Określenie to stosowane bywa również wobec paproci z innych rzędów wykształcających podobną, choć z reguły niższą łodygę.

Olbrzymkowce przypominają palmy oraz sagowce, z którymi jednak nie są blisko spokrewnione. "Pień" przypominający kłodzinę jest w istocie przekształconym kłączem otoczonym korzeniami przybyszowymi. Jego wysokość wynosi od kilkudziesięciu centymetrów do ok. 20 metrów. Liście mają po kilka metrów długości. Uszkodzenie wierzchołka powoduje śmierć rośliny, z kolei złamane kłącze potrafi się na nowo zakorzenić.

Systematyka

Pozycja według systemu PPG I (2016) oraz PPG I (2016)

Grupa siostrzana dla paprotkowców w obrębie podklasy paprotkowych. W różnych systemach do grupy tej stosowano w całości lub części następujące nazwy teraz mające status synonimów: Dicksoniales, Hymenophyllopsidales, Loxomatales, Metaxyales, Plagiogyriales.

Podział rzędu według systemu PPG I (2016)

W obrębie rzędu wyróżnia się osiem rodzin tworzących dwa klady siostrzane:

Zastosowanie

Pnie olbrzymek Cyathea i diksonii wykorzystywane bywają jako materiał konstrukcyjny, np. do wykładania pomostów na terenach bagnistych. Wydrążone używane są jako ule. Bogate w skrobię wnętrze pni bywa wykorzystywane jako pożywienie lub karma dla świń. Jadane przez Aborygenów australijskich były także kłącza diksonii. Niektóre gatunki paproci wykorzystywane są jako rośliny lecznicze.

Pnie paproci drzewiastych (m.in. olbrzymek i diksonii) wykorzystywane są po rozdrobnieniu do tworzenia mieszanek podłoży do upraw storczyków (często z dodatkiem włókien kokosowych, torfowców, granulowanej kory drzew).

Liczne gatunki z rodzajów olbrzymka Cyathea, pierzastek Alsophila oraz diksonia antarktyczna uprawiane są jako ozdobne. Rośliny pochodzące z chłodnych lasów górskich uprawiane są na zewnątrz także na obszarach o łagodnym klimacie umiarkowanym. Poza tym uprawiane są w palmiarniach lub jako okazałe, powoli rosnące rośliny doniczkowe.

Włoski pokrywające kłącza pierzastek i otężałek Cibotium wykorzystywane były tradycyjnie na Archipelagu Malajskim do tamowania krwotoków zewnętrznych. W XIX wieku ich zastosowanie zostało szeroko spopularyzowane, wykorzystywane były powszechnie w Europie np. podczas zabiegów operacyjnych.