Prawo pierwszej nocy (łac. ius primae noctis) – prawo mężczyzny o wysokiej randze społecznej, rodzinnej lub religijnej do zdeflorowania świeżo poślubionej żony każdego z wprost mu podległych czy zależnych mężczyzn.
Recepcja
Zwyczaj ten opisany został m.in. przez Herodota jako obyczaj ludów Afryki. Prawo to formalnie do niedawna obowiązywało na wyspie Sark, choć od dawna było już niestosowane. W kontekście europejskim wielu historyków uważa prawo pierwszej nocy za legendę miejską
Feudalizm
Najczęściej to prawo pana feudalnego do spędzenia pierwszej nocy ze świeżo poślubioną żoną każdego ze swych poddanych i zdeflorowania jej.
W Europie funkcjonował w okresie średniowiecza jedynie w niektórych regionach Francji i Włoch i to przez krótki czas. Niemal wszystkie informacje na ten temat pochodzą ze źródeł mówiących o wykupywanych przez wasali zobowiązaniach, celem uniknięcia wyegzekwowania tego prawa. Było ono jednym z uprawnień pana feudalnego w stosunku do poddanych, stanowiących jego źródło dochodu związane z nadzwyczajnymi wydarzeniami. Podobnie jak prawo do wyboru narzeczonej dla swego wasala, stanowiło rodzaj podatku. W niektórych rejonach, gdzie to prawo stosowano, zostało ono zastąpione „transakcją”, polegającą na tym, że pan feudalny w zamian za zgodę na spędzenie nocy poślubnej z żoną poddanego pozwalał mu na upolowanie jednego lub kilku jeleni ze swego lasu. Zwyczaj ten szybko wyszedł z użycia, ponieważ mężowie zgadzający się na taką „transakcję” nie cieszyli się szacunkiem w swoim otoczeniu (jedyny ślad to nazywanie zdradzanego męża „rogaczem”).
Judaizm
Dziewictwo panny młodej było w judaizmie szczególną wartością. Było na tyle ważne, że Miszna stwierdza, że śluby zawierano w środy, by – w razie, gdyby okazało się w czasie nocy poślubnej, że panna młoda nie była dziewicą – pan młody mógł złożyć pozew do sądu zwanego bet din, który zasiadał regularnie w czwartki (Ketubot 1,1). Przyjął się jednak zwyczaj zawierania ślubu we wtorek, by zapobiec wyegzekwowaniu przez miejscowego władcę prawa pierwszej nocy.
Hinduizm
Max Weber podaje, że niekiedy praktykowano ten zwyczaj we wspólnocie gokulastha gosainów, potomków Gokul Natha z linii sukcesji Wallabhy. Świadczą o tym dokumenty z procesu sądowego, który odbył się w 1862 w Bombaju. Gosainowie dokonywali takiego świętego zespolenia w obecności członków gminy religijnej z nowo poślubionymi członkiniami wspólnoty.
Zobacz też
Bibliografia
- Boureau, Alain, The Lord’s First Night: The Myth of the Droit De Cuissage. Chicago: Univ. of Chicago Press, 1998. ISBN 0-226-06743-2.
- Encyclopedia Britannica. 15th ed., hasło 10.610 (niepodpisane).
- Doniger, Wendy, The Bedtrick: Tales of Sex & Masquerade. Chicago: Univ. of Chicago Press, 2000. ISBN 0-226-15642-7 (s. 271–273).
- Lew-Starowicz, Zbigniew, Encyklopedia erotyki. Warszawa: MUZA SA, 2004. ISBN 83-7200-825-6.
- Panati, Charles, Sexy Origins and Intimate Things. New York: Penguin Books, 1998. ISBN 0-14-027144-9 (s. 84–87).
- Rabinowitz L. Marriage Laws. „The Jewish Quarterly Review”. 58 (1967/68). s. 152–160.
- Virgin, Virginity. W: Encyclopaedia Judaica. T. 16. Jerozolima-Nowy Jork: Encyclopaedia Judaica Jerusalem – The MacMillan Company, 1971, s. 160–162.
Linki zewnętrzne
- Artykuł o prawie pierwszej nocy w serwisie snopes.com (ang.)
- Artykuł w serwisie The Straight Dope. straightdope.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-03)]. (ang.)
- The Lord’s First Night: The Myth of the Droit de Cuissage – książka podważająca autentyczność prawa pierwszej nocy (ang.)