 Tezeusz zabijający Prokrustesa (tondo czary attyckiej, 440-430 p.n.e.) | |
| Inne imiona |
Damastes, Polypemon |
|---|---|
| Występowanie | |
| Rodzina | |
| Ojciec | |
Prokrustes (Prokrust) (stgr. Προκρούστης) – znana pod tym przydomkiem, negatywna postać z mitologii greckiej o imieniu Damastes (stgr. Δαμάστής) lub Polypemon (stgr. Πολυπήμων).
W mitologii
Był synem Posejdona, rozbójnikiem czyhającym na swe ofiary przy drodze z Megary do Aten. Odziany w wilczą skórę i uzbrojony w maczugę, miał zwyczaj zapraszać swe ofiary do domu i umieszczać na łożu za krótkim albo za długim. W pierwszym wypadku odrąbywał im wystające nogi, w drugim – rozciągał ciało dopóki ofiara nie skonała. Został zgładzony przez Tezeusza, który napotkał go jako jednego z pięciu zbójów w drodze z Trojzeny do Aten.
W symbolice współczesnej
Wyrażenie „Prokrustowe łoże” oznacza w przenośni system, doktrynę albo politykę zmuszające przemocą do dostosowania się do czegoś narzuconego lub do ulegania czemuś z rażącym pominięciem indywidualnych różnic bądź szczególnych okoliczności.
Motyw ten wykorzystał Zbigniew Herbert w wierszu Damastes z przydomkiem Prokrustes mówi, sugerując analogię pomiędzy dopasowywaniem ludzi do Prokrustowego łoża a XX-wiecznymi totalitaryzmami dążącymi do stworzenia nowego, podporządkowanego władzy człowieka.
Termin „prokrustyka” pojawia się w powieści Eden Stanisława Lema, gdzie oznacza przymusowe dopasowywanie jednostek bądź całego społeczeństwa do określonych wzorców, podobnie jak czynił to Prokrust w przypadku swego łoża.
Zobacz też
Bibliografia
- Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 303, 67. ISBN 83-04-01069-0.
- Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 194, seria: Mitologie świata. ISBN 83-221-0111-2.
- Robert Graves: Mity greckie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992. ISBN 83-06-02284-X. OCLC 830055252.