Przegląd systematyczny

Przegląd systematyczny – specyficzny rodzaj przeglądu piśmiennictwa, mający na celu odnalezienie wszystkich badań na dany temat. Jego głównym celem jest stworzenie nowej całości, w oparciu o istniejące już dowody naukowe (wiarygodne publikacje wyników pierwotnych badań naukowych). Przegląd systematyczny piśmiennictwa stanowi źródło wtórne wiedzy. Przeglądy systematyczne są niezwykle przydatne, bowiem z jednej strony umożliwiają zapanowanie nad dużą liczbą pojawiających się naukowych informacji, a z drugiej identyfikują obszary, w których zrobiono jeszcze zbyt mało badań. Pomagają rozwiązywać kontrowersje między badaniami, które prezentują odmienne wyniki. Pozwalają podejmować praktykom (lekarzom, politykom) decyzje oparte na dowodach naukowych. Niektóre przeglądy systematyczne zawierają w sobie metaanalizę, czyli posługują się statystyką by zsyntetyzować dane. W Polsce tworzy się niewiele przeglądów systematycznych. Te, które powstają najczęściej są związane z dziedziną medycyny i nauk o zdrowiu. Praca nad przeglądem systematycznym jest skomplikowana i wymaga trzymania się odpowiednich procedur. Metoda przeglądu systematycznego jest bardzo rygorystyczna – trzeba się zapoznać z jej wymaganiami przed rozpoczęciem prac. Zazwyczaj pracują nad nim wieloosobowe zespoły, a prace trwają przynajmniej 6 miesięcy, choć często dużo dłużej.

Etapy przygotowania przeglądu systematycznego

Istnieje kilka etapów przygotowania przeglądu systematycznego. Podręcznik Cochrane Collaboration wymienia ich siedem w obszarze medycyny. Podczas przygotowania przeglądu systematycznego należy:

1. Zdefiniować badany problem (np. postawić pytanie, określić jasno, czego ono dotyczy, oraz wyjaśnić, w jaki sposób i dlaczego będą mierzone obserwacje).
2. Zlokalizować i wybrać źródła pierwotne (np. wybrać bazy danych piśmiennictwa i rejestry badanych obiektów, ustalić kryteria włączenia i wyłączenia abstraktów, opracować strategię przeszukiwania baz danych i rejestrów).
3. Krytycznie ocenić źródła (np. dokonać oceny wiarygodności publikacji wyników badań, podać listę wykluczonych badań wraz z przyczynami).
4. Zebrać kompletne dane (np. uzyskać kompletne publikacje w oparciu o wcześniej włączone abstrakty, zbadać heterogenność poszczególnych badań, ustalić zasadność stosowania metod statystycznych itp.).
5. Przeanalizować i przedstawić wyniki (np. wykonanie metaanalizy, prezentacja wyników w postaci tabel i grafik).
6. Opracować wnioski (ewentualnie także proponując dyskusję).
7. Poprawić i zaktualizować wykonany przegląd.

Przeglądy systematyczne w medycynie

Przeglądy systematyczne oparte na wiarygodnych, randomizowanych badaniach klinicznych mają kluczowe znaczenie dla medycyny opartej na dowodach (EBM). Duży zbiór przeglądów systematycznych piśmiennictwa związanych z medycyną oferuje Biblioteka Cochrane’a.