Pułapka ekologiczna

Pułapka ekologiczna – siedlisko o niższej wartości przystosowawczej, objawiającej się zaniżoną reprodukcją oraz zdolnością przeżycia osobników je zasiedlających, preferowane pomimo dostępności siedlisk o wyższej jakości. Z reguły osobnik wybiera słabe jakościowo siedlisko wskutek generowania przez nie mylnych wskazówek.

Historia terminu

W 1972 roku Dwernychuk i Boag opisali zjawisko pułapki ekologicznej na przykładzie gniazdowania sześciu gatunków kaczek wśród kolonii mew. Badacze wykazali, że początkowo, na etapie inkubacji jaj, mewy zapewniały kaczkom ochronę przed drapieżnikami, zaś po wykluciu, pisklęta kaczek padały ofiarami mew tuż po pierwszym kontakcie z wodą.

Przyczyny wpadania w pułapkę ekologiczną

Zwierzęta wybierają odpowiedni dla nich habitat pod kątem m.in. zasobności w pokarm, presji drapieżniczej czy ilości konkurentów. Wybór habitatu powinien odpowiadać potrzebom danego gatunku, wynikającym z ich fizjologii i historii ewolucyjnej. Wybór habitatu jest konsekwencją doboru naturalnego, tak więc aby maksymalizować swój sukces reprodukcyjny i przeżywalność preferowane powinny być siedliska, które najlepiej zaspokajają potrzeby danego gatunku.

Zwierzęta podczas wyboru habitatu kierują się różnymi wskazówkami. Jednak w momencie wyboru osobnik nie jest w stanie przewidzieć jego konsekwencji, a same wskazówki nie zawsze dobrze odzwierciedlają wartość habitatu. Konsekwencją rozwoju cywilizacji ludzkiej są liczne zmiany w środowisku naturalnym. W perspektywie czasu ewolucyjnego antropogeniczne zmiany środowiska nastąpiły bardzo szybko, a zwierzęta nie zdążyły się do nich przystosować. Dlatego zdarza się, że niegdyś przydatne wskazówki wpływające na podjęcie decyzji przez osobnika, okazują się dziś zgubne.

Z pułapkami ekologicznymi mamy do czynienia, gdy osobnikom pewnego gatunku gorsze habitaty wydają się bardziej atrakcyjne, nawet jeśli habitaty odpowiednie są wolne. Konsekwencją tego jest osiedlanie się zwierząt w miejscach, które nie odpowiadają w pełni ich potrzebom, przez co rośnie ich śmiertelność, a sukces reprodukcyjny jest mniejszy.

Z teoretycznego punku widzenia, można wyróżnić trzy podstawowe sytuacje prowadzące do powstania pułapek ekologicznych:

1. Wskazówki, którymi zwierzęta kierują się podczas dokonywania wyboru habitatu, ulegają zmianie (może to być ich rodzaj, intensywność czy liczba), wobec czego dany habitat wydaje się bardziej atrakcyjny dla osobnika, niż jest w rzeczywistości.
2. Warunki panujące w habitacie ulegają pogorszeniu, mimo iż wskazówki świadczące o jego jakości pozostają bez zmian.
3. Zarówno wskazówki ulegają zmianie, jak i habitat staje się gorszy, przez co preferowane są gorsze miejsca, gdyż fałszywie są postrzegane przez osobniki jako bardziej atrakcyjne. Jest to połączenie poprzednich dwóch scenariuszy.

Przeciwieństwem pułapki ekologicznej jest zjawisko pułapki percepcyjnej (perceptual trap), w której osobniki nie są w stanie prawidłowo oszacować zasobności siedliska wysokiej jakości, wskutek powstałych przemian antropogenicznych. Prowadzi to do uznania dobrego siedliska za słabe jakościowo i niewarte zasiedlenia.

Przykłady pułapek ekologicznych

Źródło.