Pumeks (z łac. pumex), dawniej pemza – wulkaniczna skała magmowa zbudowana z porowatego (ponad 50% porów) szkliwa wulkanicznego powstałego z silnie gazującej, pienistej lawy. Ma szklistą, drobnoziarnistą strukturę. Powstaje głównie z kwaśnych odmian lawy (riolitowej).
Pumeksem nazywa się też czasem mocno porowaty materiał piroklastyczny.
Sposób powstania
Kiedy lawa wydostaje się na powierzchnię, na skutek obniżenia ciśnienia rozpuszczone w niej gazy wydzielają się w postaci pęcherzyków (podobnie jak po odkręceniu butelki z gazowanym napojem). Jednocześnie lawa stygnie i twardniejąc tworzy „pianę". Pumeks ma najczęściej jasne kolory, w tym białawy. Skład chemiczny kwaśny, kwarc, skalenie i w mniejszych ilościach biotyt.
Złoża
Wielkie złoża pumeksu występują w Armenii i na Wyspach Liparyjskich.
Zastosowanie
Jest stosowany w budownictwie jako materiał izolacyjny oraz jako środek filtracyjny. Pumeks jest także stosowany do usuwania zrogowaciałego naskórka i odcisków, umożliwia usuwanie trudnych do usunięcia zabrudzeń. Używany jest do utrzymania higieny kończyn.
Bibliografia
- Grażyna Niemczynow, Jan Burchart: Mały słownik geologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966.
- Wacław Ryka, Anna Maliszewska: Słownik petrograficzny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1991 (wyd. II popr. i uzup.), ISBN 83-220-0406-0