Racja żywnościowa, racja polowa, racja wojskowa lub ogólniej żywność turystyczna – zestaw żywności przeznaczony do spożycia dla jednej osoby.
Zestawy takie wydawane są żołnierzom, gdy nie można zapewnić im ciepłego posiłku z kuchni polowej. Są stosowane przez turystów (szczególnie pieszych), himalaistów, żeglarzy i grotołazów. Są łatwe do rozdziału, dlatego stosuje się je po klęskach żywiołowych na obszarach nimi dotkniętych.
Wymagania dla żywności
Żywność wchodząca w skład takich zestawów powinna:
- być trwała i nadawać się do długiego przechowywania bez lodówki,
- być lekka i zajmować mało miejsca,
- mieć dużą wartość kaloryczną,
- być względnie tanią (ważne w wojsku, ignorowane w turystyce),
- być odporna na bardzo wysokie (około 50°C) i bardzo niskie (około –30°C) temperatury.
Przykładowy skład
- suchary lub inne trwałe pieczywo, np. Anzac,
- konserwy mięsne lub rybne,
- kawa rozpuszczalna, cukier,
- baton, zwykle bez czekolady,
- żywność liofilizowana.
- suszona wołowina tzw. Beef Jerky lub inne mięso suszone na sposób południowoafrykański tzw. Biltong
Skład porcji dziennej w WP II RP
- Należność – Wojenna "W"
- Chleb żołnierski – 800 g
- Mięso – 300 g
- Jarzyna twarda – 150 g
- Ziemniaki – 700 g
- Słonina – 40 g
- Cebula świeża – 15 g
- Cukier – 25 g
- Konserwy kawowe – 50g
- Korzenie – 0,5 g
- Mąka do przypraw – 10 g
- Mydło – 5 g
- Ocet – 10 ml
- Papierosy – 10 szt.
- Sól do przyprawiania – 22 g
- Włoszczyzna suszona – 1 g
- Zapałki – 2 pud.
- Należność – Sucha "S"
- Chleb żołnierski – 1200 g
- Wędlina świeża – 200 g
- Słonina – 50 g
- Cukier – 25 g
- Konserwy kawowe – 50 g
- Mydło – 5 g
- Papierosy – 10 szt.
- Zapałki – 2 pud.
- Należność – Rezerwowa "R"
- Suchary – 300 g
- Konserwa mięsna – 200 g
- Konserwy kawowe – 50 g
- Papierosy – 10 szt.
Skład porcji dziennej dla jednego żołnierza w Wehrmachcie
- a. posiłek zimny (suchy prowiant)
- Chleb żołnierski – 750 g
- masło - margaryna – 45 g
- kiełbasa/ryba/ser (świeże, lub konserwy – 120 g
- marmolada/miód – 200 g
- 7 sztuk papierosów, lub 2 cygara
- 1 rolka dropsów/cukier gronowy
- b. ciepły posiłek
- ziemniaki, warzywa – 750 g
- mięso świeże – 120-250 g (w miarę możliwości)
- tłuszcz roślinny/zwierzęcy – 45 g
- sól, przyprawy – 15 g
- kawa zbożowa/herbata – 10 g
- jajka, owoce (w miarę dostępności)
Świeże mięso z przyprawami, tłuszcz i ziemniaki wydawano z kuchni polowej jako ciepły posiłek. Także kawę i herbatę wydawano jako ciepły napój.
Historia
"Żołnierze maszerują na żołądkach" – Napoleon Bonaparte.
W czasie wojen napoleońskich rząd francuski zaoferował 12 000 franków wynalazcy, który znajdzie tani sposób konserwacji żywności na dużą skalę. Było to spowodowane koniecznością zapewnienie aprowizacji rosnącej armii. Dokonał tego w 1809 Nicolas Appert, który wynalazł metodę termicznej konserwacji żywności w zamykanych, szklanych słojach. Szklane opakowania, jako podatne na stłuczenie, nie były specjalnie praktyczne, dlatego w 1810 Peter Durand opatentował zamykanie żywność w stalowych puszkach. Pierwsze puszki były zamykane (lutowane) lutem zawierającym ołów, dlatego możliwe było zatrucie ołowiem ich użytkowników. Otwieracz do konserw wynaleziono w 1858, wcześniej żołnierze otwierali puszki bagnetami lub rozbijali je o kamienie.
Bibliografia
- "Dane organizacyjne i techniczne dla prac kwatermistrzowskich w polu", Warszawa 1939, Sztab Główny – Oddział IV, L.dz.1230/IV.Mob.39