Receptory adrenergiczne
Receptory adrenergiczne – grupa receptorów metabotropowych zlokalizowanych na błonach komórkowych, których pobudzenie w organizmie przez adrenalinę lub inną aminę katecholową wiąże się z aktywacją odpowiedniego białka G i fosforylacją GDP do GTP, a w dalszej kolejności z regulacją aktywności istotnych dla funkcjonowania komórki układów enzymatycznych. Receptory te związane są z częścią współczulną autonomicznego układu nerwowego.
Historia
Raymond P. Ahlquist, publikując w 1948 roku pracę w American Journal of Physiology, podzielił receptory adrenergiczne na α i β. W 1967 A. Lands wyróżnił receptory β1 i β2. Zaproponowany przez Landsa podział receptorów β na podtypy umożliwił lepsze poznanie struktury i zrozumienie budowy receptorów. W 1990 J. Zaagsma zidentyfikował receptor β3. W 1993 poznano dokładnie strukturę receptorów i stwierdzono, że istnieją trzy typy receptorów β: β1, β2, β3.
Podział
Receptory adrenergiczne dzielą się na dwie rodziny:
- α-adrenergiczne – zlokalizowane między innymi w naczyniach krwionośnych, sercu, trzustce, krtani, płytkach krwi oraz ośrodkowym układzie nerwowym; dzielą się na liczne podtypy, m.in.:
- α1 – głównie mięśnie gładkie; pobudzenie – skurcz mięśni gładkich oraz skurcz naczyń krwionośnych;
- α2 – receptor presynaptyczny; pobudzenie – zahamowanie wydzielania noradrenaliny lub innych przekaźników z zakończenia presynaptycznego występującego m.in. w tzw. miejscu sinawym. Agonisty receptora α2 wykazują działanie przeciwlękowe, przeciwbólowe, sedatywne, znieczulające oraz stabilizujące ciśnienie krwi. Przykładami agonistów receptora α2 stosowanych w anestezjologii i chirurgii są klonidyna i deksmedetomidyna.
- β-adrenergiczne – również zlokalizowane w licznych tkankach i narządach, dzielą się na podtypy:
- β1 – głównie mięsień sercowy; pobudzenie siły i częstości skurczów mięśnia sercowego i aktywacja lipazy lipoproteinowej pozasercowo: zwiększenie uwalniania reniny z komórek przykłębuszkowych (ziarnistych) w nerkach, czyli aktywacja układu RAA;
- β2 – głównie mięśnie gładkie; pobudzenie – rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego, aktywacja fosforylazy glikogenu;
- β3 – głównie komórki tkanki tłuszczowej; pobudzenie – nasilenie lipolizy.
| Receptor | Główny mechanizm działania | Agonisty | Antagonisty |
|---|---|---|---|
| α1 A, B, D |
aktywacja fosfolipazy C
wzrost wewnątrzkomórkowego stężenia IP3 oraz Ca2+ |
||
| α2 A, B, C |
zahamowanie cyklazy adenylanowej
spadek stężenia cAMP |
|
|
| β1 | aktywacja cyklazy adenylanowej
wzrost stężenia cAMP |
|
|
| β2 | aktywacja cyklazy adenylanowej
wzrost stężenia cAMP |
|
|
| β3 | aktywacja cyklazy adenylanowej
wzrost stężenia cAMP |
|
|
Znaczenie w medycynie
Obecnie w medycynie wykorzystuje się leki pobudzające lub hamujące określonego typu receptory, na przykład leki blokujące receptor β1 stosowane są w leczeniu nadciśnienia tętniczego, zaburzeń rytmu serca oraz w chorobie niedokrwiennej serca. Oprócz tego w leczeniu nadciśnienia wykorzystuje się również antagonisty receptorów α1 oraz leki pobudzające ośrodkowe receptory α2.
Bibliografia
- R.P.R.P. Ahlquist R.P.R.P., A study of the adrenotropic receptors, „The American Journal of Physiology”, 153 (3), 1948, s. 586–600, DOI: 10.1152/ajplegacy.1948.153.3.586, PMID: 18882199 .
- A.M.A.M. Lands A.M.A.M. i inni, Differentiation of receptor systems activated by sympathomimetic amines, „Nature”, 214 (5088), 1967, s. 597–598, DOI: 10.1038/214597a0, PMID: 6036174 .
- W.W. Kostowski W.W., Farmakologia – podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy. Tom I, Z.S.Z.S. Herman (red.), Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, ISBN 978-83-200-3543-8 .